‘Ο μεγαλύτερος εχθρός της γνώσης δεν είναι η άγνοια, αλλά η ψευδαίσθηση της γνώσης” – Στήβεν Χόκινγκ.
Τσαρλατάνος: Αυτός που προσποιείται ότι έχει μαγικές ικανότητες ή γνώσεις γύρω από τη θεραπεία ασθενειών, αυτός που ισχυρίζεται ότι έχει θαυματουργικές ικανότητες και εξαπατά τους αφελείς.
Το διαδίκτυο είναι γεμάτο από ανθρώπους που ισχυρίζονται πως κατέχουν κάποια μυστική γνώση, ανώτερη επιφοίτηση και εξειδίκευση σε θέματα που άπτονται μεταξύ άλλων, της υγείας και της επιστήμης. Η πλειοψηφία αυτών, γνωρίζει πως αυτά που διαδίδει είναι ψευδή. Κάποιοι άλλοι τα πιστεύουν. Γιατί όμως οι υπόλοιποι υιοθετούν τις ιδέες τους, ακόμη και όταν αυτές είναι εξωφρενικά αντιεπιστημονικές;
Η απάντηση είναι πολυσύνθετη και έχει να κάνει με τη ψυχοσύνθεση, τη παιδεία και τη μόρφωση των υποψήφιων θυμάτων, καθώς και με το υποτιθέμενο ”στάτους” και ταλέντο στην εξαπάτηση του θύτη.
Παραδοχές
Ο άνθρωπος, είναι εκ φύσεως ανασφαλής, διότι οι μακρινοί του πρόγονοι που ζούσαν στη σαβάνα της Αφρικής, έπρεπε να έχουν τα μάτια τους 14 για τους θηρευτές που ορέγονταν κρέας ανθρωπιδών. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνες, η όρθια στάση ίσως αναπτύχθηκε ως αμυντικός μηχανισμός για να μπορούν οι πρόγονοί μας να βλέπουν πάνω και πίσω από τα ψηλά χόρτα.
Επειδή όμως κάποια φαινόμενα δε μπορούσαν να εξηγηθούν, όπως οι κεραυνοί, οι εκλείψεις κτλ, ο άνθρωπος έπρεπε να αναζητήσει την απάντηση στο υπερπέραν. Κάπως έτσι προέκυψαν οι πρώτες θρησκείες και οι πρώτες δεισιδαιμονίες, για τη πρόβλεψη των μελλούμενων. Παράλληλα, εμφανίστηκαν και αυτοί που ισχυρίζονταν πως κατείχαν την υπέρτατη ή απόκρυφη γνώση και βασισμένοι στην άγνοια και την ανασφάλεια των υπολοίπων, απέκτησαν θέση και κύρος στη κοινωνία. Οι αρχαίοι μάγοι, θεραπευτές και ιεροφάντες των πρωτογόνων, έδωσαν τη θέση τους στους σημερινούς τσαρλατάνους που ενδεδυμένοι το μανδύα της θρησκείας και της επιστήμης, εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια και την έλλειψη παιδείας και γνώσης.
Στους τσαρλατάνους εντάσσονται όλοι οι μελλοντολόγοι, μυστικιστές, δήθεν κάτοχοι θεϊκών δυνάμεων κτλ. Η πίστη σε μια θρησκεία, αίρεση, πραθρησκευτική ομάδα κτλ, διακρίνεται από 3 εμφανείς αρχές. Αυτά τα 3 συστατικά είναι η πίστη, η λατρεία και το ήθος.
– Πίστη: η εμπιστοσύνη του ανθρώπου στο Υπερβατικό. Η πίστη αυτή καταγράφεται σε κείμενα και αποτυπώνεται σε μνημεία τέχνης. Η στοχαστική επεξεργασία της πίστης είναι η Θεολογία. Η θεσμοποίηση της πίστης είναι το Δόγμα και το σύμβολο της πίστης.
– Λατρεία: το σύνολο των λεγομένων και πραττομένων της θρησκεύουσας κοινότητας όπως αυτά ενσαρκώνονται στην αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση και τη μουσική επένδυση.
– Ήθος: η πίστη έχει ως επακόλουθο ένα δεσμευτικό ήθος: τρόπος ζωής ορισμένος και οριοθετημένος.
Παραδείγματα επικίνδυνου θρησκευτικού τσαρλατανισμού
Jim Jones
Ο Τζόουνς είχε γεννηθεί το 1931 και στις αρχές του 1950, όντας ήδη πάστορας της εκκλησίας των Μεθοδιστών, ίδρυσε το ”Ναό του Λαού”. Στις αρχές του 1960 μετακίνησε την αίρεσή του στο Σαν Φρανσίσκο που πλέον αριθμούσε εκατοντάδες μέλη. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 και ως τα μέσα της δεκαετίας του ’70, απέκτησε επαφές με πολιτικούς ηγέτες της Καλιφόρνια και έγινε πρόεδρος της επιτροπής στέγασης απόρων.
Το Νοεμβρίο του 1978, μία αποστολή με επικεφαλής το γερουσιαστή Λίο Ράιαν μαζί με συγγενείς των μελών της αίρεσης και δημοσιογράφους, έφτασε με μικρό αεροπλάνο στη ζούγκλα της Γουιάνας για να ερευνήσει κατηγορίες για τον Τζίμ Τζόουνς. Η ομάδα έφτασε επισκεύτηκε τη Jonestown και αναχώρησε 3 μέρες αργότερα παίρνοντας μαζί τους 15 μέλη της αίρεσης που εξέφρασαν την επιθυμία να την εγκαταλείψουν. Ενώ η αναχώρηση ήταν ομαλή, φθάνοντας στο αεροδρόμιο, η ομάδα δέχτηκε πυροβολισμούς απο άνδρες του Τζόουνς, με αποτέλεσμα το θάνατο του γερουσιαστή Ράιαν και 4 ακόμη ανθρώπων.
Αργότερα την ίδια μέρα, ο Τζόουνς μέσα στη παράνοιά του, διατάσσει τη μαζική αυτοκτονία των μελών της αίρεσης. Κατόπιν οι άμεσοι συνεργάτες του, ανακάτεψαν σιρόπι με κυάνιο και το τοποθέτησαν σε ένα μεγάλο δοχείο. Οι πίο πολλοί πήραν εθελοντικά το δηλητήριο, αλλά υπήρξαν και αρκετοί που δηλητηριάστηκαν παρά τη θέλησή του καθώς και κάποιοι που τουφεκίστηκαν διότι προφανώς δεν ήταν συνεργάσιμοι.
Το δηλητήριο χορηγήθηκε επίσης σε εκατοντάδες παιδιά ακόμη και απο τους ίδιους τους γονείς τους, πρίν και αυτοί πάρουν τη θανατηφόρα δόση. Την επόμενη μέρα οι αρχές βρέθηκαν μπροστά σε ένα συγκλονιστικό θέαμα. Εκατοντάδες πτώματα βρίσκονταν διάσπαρτα σε όλο τον οικισμό. Ο Τζόουνς βρέθηκε νεκρός με σφαίρα στο κεφάλι. Δεκάδες πτώματα βρέθηκε να έχουν τρυπήματα από βελόνες, ένδειξη ότι δηλητηριάστηκαν παρά τη θέλησή τους.
Συνολικά 913 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων 300 παιδιά, πέθαναν στη Jonestown. Ήταν η μεγαλύτερη ομαδική απώλεια ζωής Αμερικανών πολιτών μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου. Είναι άξιο απορίας, αλλά και έρευνας, πως ένας άνθρωπος, προφανέστατα τρελός, κατάφερε να πείσει άλλους 900 να τον ακολουθήσουν στο θάνατο.
Η Πύλη του Ουρανού (Heaven’s Gate)
Η επόμενη αναφορά είναι μια πραγματική ιστορία τρόμου που συνδυάζει τη θρησκεία με την επιστημονική φαντασία και τα UFO. Πρόκειται για τη σέκτα Heaven’s Gate που διέπρεψε το 1970 και της οποίας το σύστημα πεποιθήσεων βασίστηκε σε ένα μείγμα Χριστιανικών ιδεών για την αποκάλυψη και στοιχείων επιστημονικής φαντασίας.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της σέκτας ο πλανήτης Γη θα εξαλειφόταν από υπερφυσικές δυνάμεις και ο μόνος τρόπος σωτηρίας ήταν η απόδραση στο «Επόμενο Επίπεδο». Σύμφωνα με τον ιδρυτή της, Marshall Applewhite, η απόδραση αυτή θα μπορούσε να κατορθωθεί μέσω μιας ασκητικής ύπαρξης, κάτι που σήμαινε απόσπαση από τα οικογενειακά δεσμά, τους φίλους, την εργασία, τα περιουσιακά στοιχεία και άλλα στοιχεία της σύγχρονης ύπαρξης.
Το 1997 ωστόσο, ο Applewhite ανακοίνωσε έναν σύντομο δρόμο για το Επόμενο Επίπεδο: να επιβιβαστούν σε ένα διαστημικό σκάφος που ακολουθούσε την ουρά του κομήτη Hale-Bopp. Στις 26 Μαρτίου, όταν ο κομήτης ήταν στην πιο φωτεινή του κατάσταση, ο Applewhite και 38 από τους οπαδούς του αυτοκτόνησαν έτσι ώστε να εγκαταλείψουν τις γήινες μορφές τους και να αποκτήσουν πρόσβαση στο UFO.
Οι Δαυιδιανοί (Davidians) στο Waco του Τέξας
Ο «Κλάδος» είναι (χρησιμοποιείται ενεστώτας γιατί εξακολουθεί να υπάρχει) μια Προτεσταντική σέκτα που γεννήθηκε το 1959 σε ένα σχίσμα με την εκκλησία των Αντβεντιστών της Έβδομης Ημέρας, όταν η Florence Houteff ανακοίνωσε τη Δευτέρα Παρουσία του Ιησού σε μια σύναξη στην κορφή ενός λόφου στο Τέξας.
Μετά την αποτυχία της προφητείας, ένας αριθμός από «Προφήτες» έγιναν κεντρικά πρόσωπα, με τον πιο αξιοπρόσεχτο από αυτούς να είναι ο Vernon Howell (αργότερα μετονομάστηκε σε David Koresh), που έκανε κατήχηση στην ομάδα ώστε να πιστέψουν ότι μόνο αυτός είχε την ευθύνη και την εξουσιοδότηση να προφητεύει και να αναπαράγει τον «Οίκο του Δαυίδ».
Το 1994, μετά από καταγγελίες για παράνομη κατοχή πυροβόλου όπλου και εκμετάλλευση ανηλίκου, το γραφείο ATF (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives) εξασφάλισε ένταλμα για να εξετάσει τις κατηγορίες αυτές. Αλλά η επίθεσή τους αντιμετωπίστηκε με οχύρωση και πυροβολισμούς.
Μετά από πολλές μέρες μάχης, το FBI φοβήθηκε για μαζικές αυτοκτονίες και προσπάθησε να παγιδεύσει τους οπαδούς με δακρυγόνα. Αλλά το συγκρότημα είχε πιάσει φωτιά από μέσα, σκοτώνοντας 80 ανθρώπους.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές ομάδες που που ισχυρίζονται πως έχουν το αποκλειστικό προνόμιο επικοινωνίας με τον Ύψιστο. Αυτή η ”δράση” αποκαλείται ”chanelling” (διαυλισμός) και δυστυχώς υπάρχουν πολλοί ”προφήτες” και μεσσιανιστές που την εφαρμόζουν και στην Ελλάδα. Το channelling είναι μία πρακτική, η οποία μετατρέπει τον άνθρωπο που ασχολείται μ’ αυτή σε ”κανάλι”, το οποίο – κατά τα λεγόμενα των εκπροσώπων του – συντονίζεται ”ενεργειακά” με πνεύματα, ώστε να δέχεται και να ”διοχετεύει” μηνύματα και οδηγίες από υποτιθέμενες ”φωτεινές οντότητες” (αγγέλους, δασκάλους, εξωγήινους κ.α.).
Τι προσφέρουν οι αιρέσεις και είναι αρεστές στους ακολούθους τους;
Σύμφωνα με το καθηγητή Andrian Furnham, οι αιρέσεις προσφέρουν φιλία, σεβασμό και αίσθημα ασφάλειας. Προσφέρουν επίσης τον δικό τους ορισμό για το τι είναι καλό ή κακό, δίκαιο ή άδικο. Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα, άσχετα με το κοινωνικό, οικονομικό ή μορφωτικό τους υπόβαθρο. Επομένως οι παραπάνω ”προσφορές” μπορούν να έχουν απήχηση στον οποιοδήποτε. Εάν σε αυτό προσθέσουμε το γεγονός πως οι αιρέσεις τολμούν να δώσουν ”απαντήσεις” σε σοβαρά, κυρίως μεταφυσικά ερωτήματα (ζωή μετά θάνατον, αιώνια ζωή κτλ), είναι λογικό να έχουν μεγάλη ανταπόκριση. Το μέλος μιας αίρεσης ή ομάδας, μπορεί να φτωχός ή πλούσιος, μορφωμένος ή αγράμματος, μεγάλος σε ηλικία ή μικρός. Το προφίλ των ανθρώπων που εντάσσονται σε αυτές τις ομάδες, έχει συνοπτικά ως εξής: άτομα που βρίσκονται σε μεταβατική φάση της ζωής του, για παράδειγμα άτομα που έχουν χάσει τη δουλειά του, άτομα που έχουν υποστεί κάποια απώλεια (θάνατο στην οικογένεια κτλ), άτομα που βιώνουν συναισθηματική απογοήτευση (χωρισμό) κοκ. Εν συντομία, άνθρωποι που έχουν αποξενωθεί από μια προηγούμενη κατάσταση για τον οποιοδήποτε λόγο είναι επιρρεπείς στη στρατολόγηση. Σε καμία περίπτωση τα άτομα αυτά δεν είναι ανόητα ή ψυχικά διαταραγμένα. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που θα προσπαθήσουν να καλύψουν ένα κενό, υιοθετώντας εξωφρενικούς ισχυρισμούς και διδασκαλίες.
Σε ποιο ακραίες ομάδες, τα μέλη μετατρέπονται σε ζηλωτές και πραγματικότητες που θεωρούνται δεδομένες για τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, απορρίπτονται με συνοπτικές διαδικασίες. Για παράδειγμα άρνηση της επιστήμης, άρνηση της συμβατικής ιατρικής κτλ. Σε αυτό το σημείο, οι αρχηγοί αυτών των ομάδων, έρχονται να συμπληρώσουν το κενό αυτό, προσφέροντας τη δική τους ερμηνεία για το τι είναι σωστό ή λάθος, τι είναι ηθικό ή ανήθικο κτλ. Πρόκειται για τα ίδια άτομα που αρχικά έσπειραν αυτές τις αμφιβολίες στους οπαδούς τους και έρχονται σε 2ο χρόνο, ως από μηχανής θεοί, να δώσουν τις απαντήσεις, άσχετα με το πόσο τραγελαφικές μπορει να είναι αυτές!
https://www.psychologytoday.com/blog/sideways-view/201402/why-do-people-join-cults
Θρησκευτικός τσαρλατανισμός made in Greece
https://www.youtube.com/watch?v=0MUSgOG8fgg
Οι ανωτέρω ομάδες και άτομα έχουν συνδυάσει, (με μάλλον αστείο τρόπο), χριστιανικά, εσχατολογικά, αρχαιοελληνικά και μεταφυσικά στοιχεία. Το τελικό αποτέλεσμα, μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει, το γεγονός όμως ότι οι δράσεις τους και οι σελίδες τους ακολουθούνται από μερικές χιλιάδες συμπολιτών μας, θα πρέπει να μας προβληματίσει. Το βέβαιο είναι πως οποιαδήποτε ιδέα, όσο εξωφρενική και αν είναι, εάν “πλασαριστεί” σωστά, θα βρει ανταπόκριση (Σημ. Η κυρία που θα γεννούσε το νέο Μεσσία, αν και έχουν περάσει πάνω από 2 χρόνια από την ημερομηνία του υποτιθέμενου ερχομού του, εξακολουθεί να έχει φανατικούς ακολούθους…).
Ιατρικός τσαρλατανισμός
Οι χειρότεροι όλων όμως είναι οι ”εναλλακτικοί” θεραπευτές-γιατροί που με τα λεγόμενά τους εναντίον της συμβατικής επιστήμης, οδηγούν τα θύματά τους σε επικίνδυνους ατραπούς με τραγικές συνέπειες που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στην απώλεια ζωής. Κλασικά παραδείγματα αποτελούν οι αντιεμβολιαστές και οι διάφοροι ”γιατροί”-γυρολόγοι, που προσφέρουν ”εναλλακτική” γνώση, βασισμένη κυριολεκτικά στο τίποτα. Εξυπακούεται πως σχεδόν όλοι οι ανωτέρω δεν διέπονται από αγνά αισθήματα, αλλά αποσκοπούν στην αποκομιδή κέρδους εκμεταλλευόμενοι το τρόμο που διαδίδουν. Υπάρχουν περιπτώσεις ακόμη και θρησκευτικού προσηλυτισμού με την αθέμιτη χρήση της ιατρικής για την επίτευξη του σκοπού.
http://ellinikahoaxes.gr/2017/01/07/mouroutis/
Γιατί λοιπόν πιστεύουμε σε τσαρλατάνους;
Αν και πλέον δεν επικρατεί η δύναμη του ιερατείου και των μάγων, αλλά ο ορθολογισμός των φυσικών επιστημών, η εξέλιξη της νοοτροπίας των ανθρώπων δυστυχώς δεν συμβαδίζει με την ανάπτυξη της επιστήμης. Ο απατεώνας θα πει στο υποψήφιο θύμα του αυτό που θέλει να ακούσει και θα προσφέρει τη λύση που (υποτίθεται) κανείς άλλος δε μπορεί. Στη περίπτωση της ”εναλλακτικής” ιατρικής, ο θύτης, εκτός από κουστούμι και γραβάτα, θα ενδυθεί το μανδύα της επιστήμης την οποία θα διαστρεβλώσει στο βαθμό που θα εξυπηρετεί τους ισχυρισμούς του. Δεν θα διστάσει να επικαλεστεί επιστήμονες με κύρος και να αλλοιώσει όχι μόνο τα λεγόμενά τους, αλλά και τις ανακαλύψεις τους, για να προωθήσει τις θέσεις του. Οι ιατρική τους θεώρηση όμως, ποτέ δε στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Η προσφερόμενη ”λύση” σε συνδυασμό με τη σοβαροφάνεια και την ”επιστημονικότητα”, αποτελούν τον ένα πυλώνα της εξαπάτησης.
Ο δεύτερος πυλώνας έχει να κάνει με την αδυναμία του θύματος να καταλάβει πως εξαπατάται. Εδώ υπεισέρχεται η ανάγκη για την ύπαρξη παιδείας και μόρφωσης. Η παιδεία αποτελεί βασικό ”όπλο” για τη καταπολέμηση του τσαρλατανισμού και προέρχεται από την οικογένεια, ενώ η μόρφωση παρέχεται από τη πολιτεία.
Ο τσαρλατανισμός όμως, προϋπήρχε της επιστήμης και είναι σχεδόν φυσικό οι άνθρωποι να ακολουθήσουν μια μακρά ”παράδοση”, όσο κι αν σχεδόν πάντα αυτή διαψεύδεται. Το δέος για το αναπόφευκτο και το χρονικά απρόβλεπτο ζήτημα του θανάτου ταλαιπωρούν την ανθρώπινη ζωή. Σε αυτό το σημείο, έρχονται οι πάσης φύσεως παντογνώστες για να συμπληρώσουν το κενό της ανθρώπινης ανασφάλειας. Τα ανωτέρω εξηγούν τη τάση των ανθρώπων να πιστεύουν σε θεωρίες που πολλές φορές είναι τόσο εξωφρενικές, ώστε να αψηφούν ακόμη και τη στοιχειώδη λογική (βλέπε τρισεκατομμύρια Σώρρα).