Το 2018, η διαΝΕΟσις διεξήγαγε μια ενδιαφέρουσα έρευνα με τίτλο “Τι πιστεύουν οι Έλληνες”. Ένα από τα ερωτήματα προς τους συμμετέχοντες, ήταν με ποιον θεωρούν ότι πρέπει να μοιάζει ένας ιδανικός πολιτικός. Ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, συγκέντρωσε ποσοστό 0,8%. Το παράδοξο όμως είναι ένα άλλο στοιχείο. Πρώτος και με διαφορά (30%), αναδείχτηκε ο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Για πολλά χρόνια, ακόμη και πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, υπήρξε ένας μύθος που εντέχνως και εσκεμμένα καλλιεργήθηκε στην Ελλάδα, ότι η Ρωσία, το λεγόμενο “Ξανθό Γένος”, είναι ένας στενός σύμμαχος της Ελλάδας που θα στέκεται πάντα δίπλα της. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν αυτήν την άποψη (στην πραγματικότητα, η ρωσική και σοβιετική εξωτερική πολιτική ήταν συχνά κατά της Ελλάδας), αυτή η αντίληψη είναι κοινή και ιδιαιτέρως διλοφιλής, ακόμη και μέχρι σήμερα.
Πως ξεκίνησε ο μύθος του “Ξανθού Γένους”
Το 1751 περίπου, ο Έλληνας αρχιμανδρίτης και λόγιος Θεόκλητος Πολυειδής δημοσίευσε το “Όραμα του Αγαθάγγελου”, το οποίο αναφέρεται σε έναν ιερέα-μοναχό με το όνομα Ιερώνυμος Αγαθάγγελος που υποτίθεται ότι βίωσε προφητικό όραμα ενώ βρισκόταν στη Μεσσήνη της Ιταλίας το 1279 στο οποίο του είχαν αποκαλυφτεί αρκετές προφητείες.
Είναι ευρέως γνωστό ότι οι “προφητείες” ήταν πλαστογραφημένες και είχαν δημιουργηθεί και γραφτεί από τον Πολυειδή ώστε να είναι ασαφείς και διφορούμενες έτσι ώστε να μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως.
Οι “προφητείες” του (ανύπαρκτου ως πρόσωπο) Αγαθάγγελου είναι το πιο διαδεδομένο κείμενο ολόκληρης της χρησμολογικής παράδοσης, που μετρά ήδη πάνω από 2,5 αιώνες ιστορίας (Αγαθαγγελισμός). Η επιλογή του ονόματος του Αγαθάγγελου (αγαθή αγγελία), παραπέμπει σε ένα “χαρμόσυνο” μήνυμα για τη σωτηρία και την ανύψωση του τότε (1750) σκλαβωμένου Ελληνισμού. Στην πορεία, το “μήνυμα” του Αγαθάγγελου θα ταυτιστεί με τη ρωσσοφιλία και το μύθο του “Ξανθού Γένους”, καθότι η “λύτρωση” -σύμφωνα πάντα με την “προφητεία”- θα ερχόταν μόνο μέσω της Ορθοδοξίας.
Σύμφωνα με τις «προφητείες», η Ελλάδα θα γινόταν μια από τις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου, μέσω του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, κάτι που θα οδηγούσε στη δημιουργία μιας νέας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έως το 1840, με τη βοήθεια του «Ξανθού Γένους», που ο Αγαθάγγελος προέβλεπε ότι θα ήταν η Ρωσία. Μεταγενέστερες προσθήκες ενίσχυσαν την έννοια του “Ξανθού Γένους” στον προφητικό μύθο, και ενώ στα μέσα του 18ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ήδη σε παρακμή, η έννοια εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους Έλληνες.
Συγκεκριμένα, η ιστορία του “Ξανθού Γένους” συνδέθηκε ακόμη περισσότερο με το όραμα του Αγαθάγγελου, μετά τους Ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1768 – 1774 και 1787 – 1792, που και οι δύο κατέληξαν σε ρωσικές νίκες. Αυτά τα γεγονότα αύξησαν την πίστη στο ρόλο της Ρωσίας ως σωτήρα-προστάτη της Ελλάδας, κάτι που προωθήθηκε και από την τσαρική αυλή, παρά το γεγονός ότι το 1770, τα Ορλοφικά στην Ελλάδα, που υποκινήθηκαν από τη Ρωσία για να αποσπάσει την προσοχή των Οθωμανικών δυνάμεων κατά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1768 – 1774, κατέληξαν σε αποτυχία και οδήγησαν σε σφαγές μεταξύ του ελληνικού πληθυσμού, που αφέθηκε στις τύχες του από τη Ρωσία.
Μια εξέγερση στην Ακαρνανία κατά των βαυαρικών εκκλησιαστικών μεταρρυθμίσεων το 1836, εμπνεύστηκε από τις ιστορίες του Αγαθάγγελου. Οι τρεις πρώτες εκδόσεις των “προφητειών” εμφανίστηκαν το 1837 και 1838 (μέχρι τότε, οι “προφητείες” κυκλοφορούσαν ευρέως σε φυλλάδια), όταν οι Ρωσόφιλοι είχαν μεγαλύτερη επιρροή στο κυβέρνηση και την Ιερά Σύνοδο.
Οι “Προφητείες του Αγαθάγγελου”, είχαν τεράστια απήχηση στην αυλή της Αικατερίνης Β’ στην Πετρούπολη και ενίσχυσε σημαντικά το φιλελληνισμό στις ευρωπαϊκές πόλεις, που ο Πολυειδής επισκέφθηκε. Ταυτόχρονα, προώθησαν το επαναστατικό πνεύμα των υπόδουλων Ελλήνων, επειδή προέλεγαν τη μελλοντική απελευθέρωση του υπόδουλου Ελληνισμού. Ίσως αποτελούν μια ύστατη υπόμνηση του οικουμενικού χαρακτήρα του Ελληνισμού, που σαφώς βασίστηκε στον πόθο των Ελλήνων για απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό.
Φτάνοντας στις μέρες μας, ένας μεγάλος αριθμός “προφητειών” από Έλληνες αγίους, γέροντες και μοναχούς, οι οποίες ως επί το πλείστον έχουν αλυτρωτικό και ενίοτε καταστροφολογικό (για την Τουρκία) χαρακτήρα, ισχυρίζονται ότι η Κωνσταντινούπολη για άλλη μια φορά θα τεθεί υπό ελληνικό έλεγχο, είτε με θεϊκή παρέμβαση ή βοήθεια από τους Ρώσους (ή και τα δύο), είναι ευρέως διαδεδομένη σε πολλά ηλεκτρονικά δημοσιεύσεις.
Οι πιο διάσημες “προφητείες” προέρχονται από (τον αγιοποιημένο πλέον) μοναχό Γέροντα Παΐσιο, ο οποίος υποτίθεται ότι, μεταξύ άλλων, προφήτευσε για το “Ξανθό Γένος” και τον ρόλο του στη βοήθεια της Ελλάδας για την αποκατάσταση
της λεγόμενης βυζαντινής δόξας.
Αν και αυτές οι “προφητείες” συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, είναι ευρέως δημοφιλείς στην Ελλάδα, κυρίως στον ηλεκτρονικό και σπανιότερα στον έντυπο Τύπο. Οι προφητείες από αγίους, μοναχούς και γέροντες μοιράζονται εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες φορές μέσω των κοινωνικών δικτύων. Εκτός από αλυτρωτισμό, ενίοτε έχουν ακόμη και αντισημιτική χροιά.
Πολλά, κυρίως ηλεκτρονικά ΜΜΕ, δημοσιεύουν κατά καιρούς άρθρα με πηχυαίους τίτλους που ισχυρίζονται ότι οι “προφητείες” βρίσκονται πολύ κοντά στην εκπλήρωσή τους. Τα πιο πρόσφατα και συνάμα πιο κραυγαλέα παραδείγματα, κυκλοφόρησαν το 2015, μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από τουρκικά F-16 και το 2018, με τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα, Αντρέι Καρλόφ. Η “εκπλήρωση” ουδέποτε πραγματοποιήθηκε και ούτε πρόκειται.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό, μια σεβαστή μερίδα των Ελλήνων, να βλέπουν τον Πούτιν και τη Ρωσία να υπερτερούν σε σχέση με την ΕΕ/ ΝΑΤΟ / ΗΠΑ, σε ζητήματα που κυμαίνονται από την ηθική ανωτερότητα, έως τη στρατιωτική υπεροχή.
Αυτοί οι μύθοι καλλιεργούνται συστηματικά με τα χρόνια, και το γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες η Ρωσία έχει ξεπεράσει το σοκ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, γινόμενη σταδιακά μια καπιταλιστική (και ολιγαρχική) υπερδύναμη, έχει αναθερμάνει τις ελπίδες πολλών Ελλήνων πως η Ρωσία θα σπεύσει προς βοήθεια της Ελλάδας όταν χρειαστεί.
Δεν αποτελεί μυστικό πως η Ορθόδοξη Πίστη αποτελεί εργαλείο άσκησης μαλακής ισχύος της Ρωσίας. Το Πατριαρχείο της Μόσχας επηρεάζεται απευθείας από το Κρεμλίνο, ενώ διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις αποτελούν εργαλεία άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Θυμίζουμε την περίπτωση της “Αυτοκρατορικής Ορθόδοξης Παλαιστινιακής Ένωσης,” μιας οργάνωσης που φέρεται να προωθούσε ρωσικά συμφέροντα στην Ελλάδα. Η “Ένωση” δρα υπό την αιγίδα της Ρωσικής Ομοσπονδίας για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων σε διάφορες περιοχές, κάτι που έχει παραδεχτεί ακόμη και ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ, ενώ υπάρχουν αναφορές πως σχετίζεται ακόμη και με τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας.
Η “Τρίτη Ρώμη”
Στα μέσα του 15ου αιώνα και λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς εμφανίστηκε το ρωσικό δόγμα της “Τρίτης Ρώμης”. Η Ρωσία δηλαδή, αυτοχρήστηκε ως ο συνεχιστής της Ορθοδοξίας, αναλαμβάνοντας τα πρωτεία μετά τη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που επισήμως και δικαίως κατέχει τα “πρωτεία” και η Ελλαδική Εκκλησία, αναγνώρισαν και υποστήριξαν το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας, προκάλωντας τη δυσαρέσκεια της Ρωσίας, που για τους δικούς της λόγους, επιθυμεί να διατηρήσει το ρόλο του συνεχιστή της Ορθοδοξίας, χρησιμοποιώντας ακόμη και “αθέμιτα” μέσα. Επί παραδείγματι, η Ελλαδική Εκκλησία, πριν καν αναγνωρίσει την Ουκρανική, δέχτηκε απειλές από το Πατριαρχείο Μόσχας, για “πιθανές κυρώσεις” που θα επηρεάσουν τα έσοδα από τον προσκυνηματικό τουρισμό, καθότι αποτελούν σημαντικό έσοδο για την οικονομία της Ελλάδας.
Στις μέρες μας, η “γεωπολιτική των Εκκλησιών” που εκτυλίσσεται (και) στη χώρα μας, είναι ένα πολύπλοκο παίγνιο ισχύος για τη διατήρηση της ρωσικής επιρροής στην ελληνική κοινωνία, καθώς και του κύρους του Κρεμλίνου ως θεματοφύλακα των χριστιανικών αξιών, τις οποίες, σύμφωνα πάντα με τη Μόσχα, έχει απωλέσει η Δύση.
Καταλήγοντας στο σήμερα, βιώνουμε έναν ιδιότυπο σουρεαλισμό, [από τις γαλλικές λέξεις sur (επάνω, επί) και réalisme (ρεαλισμός, πραγματικότητα)] όπου στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως “πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα”, αναφορικά με αρκετούς συμπολίτες μας, που στηρίζουν το μέλλον τους σε αλυτρωτικές “προφητείες”, που αποδεδειγμένα, με βάση τα προαναφερθέντα, όχι μόνο δεν ωφέλησαν την Ελλάδα, αλλά μάλλον την έβλαψαν. Περιττό να πούμε πως οι γεωπολιτικές φιλίες δεν μπορούν να βασιστούν σε μυθεύματα.
Πηγές
διαΝΕΟσις: Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες Το 2018
Agathangelos Prophecies Concerning the Future of the Nations and Greece
Dictionary of Greek – Πολυειδής ή Πολυείδης, Θεόκλητος
ORACULAR PROPHECY AND THE POLITICS OF TOPPLING OTTOMAN RULE IN SOUTH EAST EUROPE By MARIOS HATZOPOULOS
Russia and the Making of Modern Greek Identity, 1821-1844 By Lucien J. Frary
Μιχαλόπουλος Δημήτριος, Αγαθάγγελος. Από τη νοσταλγία της νίκης στο όραμα του σύγχρονου κόσμου. Περιοδικό “Ευθύνη”, 230, Φεβρ. 1991, σ. 56-60
Βιβλιοφιλία, Τεύχος 133, 2011
FROM AGATHANGELOS TO THE MEGALE IDEA: RUSSIA AND THE EMERGENCE OF MODERN GREEK NATIONALISM – JOHN NICOLOPOULOS
Σλάβοι και Ελληνικός Κόσμος, Πρακτικά ‘Α Επιστημονικής Ημερίδας Τμήματος Σλαβικών Σπουδών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών