Ο υγιής σκεπτικισμός, αποτελεί μέρος της φυσιολογικής ανθρώπινης σκέψης. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπου η αμφισβήτηση θεωριών και επιστημονικών δεδομένων είναι ισχυρή, παρά το γεγονός πως υποστηρίζονται από τεράστιο όγκο αποδείξεων. Σύμφωνα με μια μελέτη ερευνητών από τα πανεπιστήμια του Άμστερνταμ, του Κεντ, και του VU στο Άμστερνταμ, προτείνει ότι “η θρησκοληψία, ο πολιτικός προσανατολισμός, η ηθική και η έλλειψη κατανόησης των επιστημών” είναι οι κύριοι παράγοντες για το εάν κάποιος θα αποδεχτεί κάτι που είναι επιστημονικά εδραιωμένο.
Ένας σκεπτικιστής της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα, είναι πιθανότερο να ανήκει στον συντηρητικό πολιτικό χώρο, ενώ κάποιος που αμφισβητεί τα εμβόλια, πιθανότατα έχει ανησυχίες για την “ηθική καθαρότητα” ή την καταπάτηση των ατομικών του ελευθεριών. Αν κάποιος είναι σκεπτικιστής σχετικά με τις γενετικά τροποποιημένες τροφές, είναι πολύ πιθανό ότι δε διαθέτει επαρκή επιστημονική κατανόηση. Γενικότερα, όσοι διακατέχονται από θρησκευτικό συντηρητισμό, δείχνουν σταθερά χαμηλή πίστη στην επιστήμη.
Η έρευνα υπογραμμίζει ότι η πρόοδος στην επιστημονική γνώση δε συνδέεται πάντα άμεσα με την αύξηση στην αποδοχή της και αυτό οφείλεται σε βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις και ιδεολογίες, που δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο να δεχτεί νέα δεδομένα, ειδικά όταν αυτά διαψεύδουν τα βαθιά ριζωμένα πιστεύω του. Έχει διαπιστωθεί από πολλές μελέτες, ότι ο θρησκευτικός συντηρητισμός ενός ανθρώπου συνδέεται με την απροθυμία να αποδεχθεί την επιστήμη. Προηγούμενες μελέτες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι, ανεξάρτητα από τα επίπεδα επιστημονικής παιδείας, ο συντηρητισμός (ως γενικότερη στάση ζωής) συνδέεται με μια δυσπιστία απέναντι σε ζητήματα όπως η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή.
Αν στα ανωτέρω, προσθέσουμε έννοιες όπως το backfire effect, δηλαδή το ενδεχόμενο να οδηγηθεί κάποιος σε μεγαλύτερη εμμονή στα (λανθασμένα) πιστεύω του όταν επιχειρήσουμε να τα αντικρούσουμε με δεδομένα και απτές αποδείξεις, και τη γνωσιακή παραφωνία, δηλαδή την εμμονή να αγνοούμε τη «λογική μας» για να εντυπωσιάσουμε τους γύρω μας, να διατηρήσουμε την «ηθική μας οντότητα» και να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή μας, τότε το ζήτημα της άρνησης της επιστήμης, γίνεται πολύ πιο περίπλοκο.
Οι σκεπτικιστές της κλιματικής αλλαγής παραμένουν σταθεροί, παρά τη μαζικότητα των αποδεικτικών στοιχείων ότι οι άνθρωποι έχουν αξιοσημείωτη αρνητική επίδραση στο περιβάλλον. Μελέτες έχουν δείξει ότι το φθόριο είναι απολύτως ασφαλές, αλλά υπάρχουν ακόμη θύλακες αντίστασης ενάντια στην προσθήκη του στην παροχή νερού. Οποιοσδήποτε συσχετισμός μεταξύ εμβολίων και αυτισμού έχει καταρριφθεί εδώ και πολύ καιρό, αλλά το αντιεμβολιαστικό κίνημα παραμένει ισχυρό και φαίνεται να γιγαντώνεται.
Εν κατακλείδι, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα γεννήθηκε στην Κένυα, θα συνεχίσουν να το πιστεύουν ακόμα και αν τους τρίψεις το πιστοποιητικό γέννησης στα μούτρα (πράγμα που συνέβη το 2011). Οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι την 11η Σεπτεμβρίου δεν υπήρχαν Εβραίοι στους δίδυμους πύργους, θα συνεχίσουν να το πιστεύουν ακόμα και αν τους δώσεις τη λίστα των θυμάτων. Οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό, τα αεροπλάνα μας ψεκάζουν με αέρια, και ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μύθος επειδή μερικές φορές χιονίζει, δε θα αλλάξουν γνώμη όσο ψύχραιμα και τεκμηριωμένα κι αν τους αποδείξεις ότι κάνουν λάθος. Η «πλάνη» αυτών των ανθρώπων είναι προϊόν της λεγόμενης «γνωσιακής παραφωνίας» και του backfire effect. H λύση μπορεί να βρεθεί μόνο μέσω της «εκλαΐκευσης» της επιστήμης, αλλά και της αναζήτησης κοινών σημείων ενδιαφέροντος που θα μας επιτρέψουν να εκλογικεύσουμε την πλάνη του συνομιλητή μας.
Οι συνωμοσιολόγοι δ ε ν είναι σκεπτικιστές. Αυτοί είναι δύσ π ι σ τ ο ι – αρνούνται να δεχτούν τις αποδείξεις και τα γεγονότα. Ο σκεπτικισμός βασίζεται σε δεδομένα κι αποδείξεις κι έχει θετική* έννοια.
*Είτε με τη σημασία τού «τίθεμαι», είτε με τη σημασία τού «καλός/ μη αρνητικός».
Ευχαριστώ για το χρόνο σας.