Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, μέσω της πρεσβείας στην Αθήνα, συντηρεί το αφήγημα πως η εισβολή στην Ουκρανία έγινε για να “αποναζιστικοποιηθεί” η χώρα. Πρόκειται ωστόσο για προπαγάνδα.
Στις απαρχές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το κυρίαρχο αφήγημα του Κρεμλίνου, ήταν πως η “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, είχε σκοπό την “αποναζιστικοποίηση” της Ουκρανίας. Ο ισχυρισμός ωστόσο ήταν και είναι ψευδής και εξυπηρετεί προπαγανδιστικούς σκοπούς, που στόχευαν στη συσπείρωση της ρωσικής κοινής γνώμης, εναντίον της Ουκρανίας. Εμπειρογνώμονες επισημαίνουν πως ενώ υπάρχουν ακροδεξιά στοιχεία στην Ουκρανία, το μέγεθός τους είναι μικρό, σε σχέση με αρκετές χώρες της Ευρώπης. Στη Ρωσία, υπάρχουν ανάλογες σε αριθμό ακροδεξιές ομάδες. Ο Ζελένσκι έχει εβραϊκή καταγωγή και κέρδισε τις εκλογές με μεγάλη διαφορά από τους αντιπάλους του.
Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η αποναζιστικοποίηση ήταν μια προσπάθεια των Συμμάχων για την απαλλαγή της γερμανικής και αυστριακής κοινωνίας, από ταν ναζιστικά στοιχεία και ιδεολογίες. Καταργήθηκε το κόμμα των Ναζί, στελέχη του χιτλερικού καθεστώτος απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους και διεξήχθηκαν δίκες για την τιμωρία των εγκληματιών πολέμου, όπως η Δίκη της Νυρεμβέργης. Η χρήση του όρου “ναζιστικοποίηση” από τη Ρωσία, έχει χάσει τη συγκεκριμένη έννοια και χρησιμοποιείται για να περιγράψει με τοξικό τρόπο μια ολόκληρη χώρα και τον λαό της.
Διάφοροι ακαδημαϊκού, χαρακτηρίζουν τους ισχυρισμούς του Πούτιν για γενοκτονία και ναζισμό ως μέρος μιας μακρόχρονης προσπάθειας να υπονομευτεί η νομιμότητα των ουκρανικών κυβερνήσεων. Η συγκεκριμένη ρητορική, χρησιμοποιήθηκε ακόμη περισσότερο μετά την κατάληψη της Κριμαίας το 2014. Εξαιτίας των μεγάλων ρωσικών απωλειών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος), η απέχθεια των πολιτών εναντίον των Ναζί, γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Πούτιν για να δικαιολογήσει την εισβολή.
Η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποίησε παρόμοια γλώσσα, όπως για πάρδειγμα τον όρο “Μπαντεριστές” για να δυσφημίσει τον ουκρανικό φυλοδυτικισμό, αλλά και τον εθνικισμό, ως ναζισμό, εξηγεί ο José Casanova, ομότιμος καθηγητής της κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Georgetown και συνεργάτης στο Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs.
“Τώρα βλέπουμε [τη Ρωσία] να το κάνει κάθε φορά που οι Ουκρανοί προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημοκρατική κοινωνία, προσπαθούν να πουν ότι αυτοί είναι Ναζί. Πρέπει να αποκτηνώσεις τον άλλο πριν να τον δολοφονήσεις και αυτό συμβαίνει τώρα.”
Στα πλαίσια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, συμπεριλήφθηκαν και ενέργειες των Ουκρανών που συνεργάστηκαν με τους Ναζί, όπως ο Στεπάν Μπαντέρα και η Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών και παρουσιάστηκαν κυρίως ως έγκλημα εναντίον του σοβιετικού λαού, με τις αντισημιτικές ενέργειες και τις πεποιθήσεις αυτών των Ουκρανών εθνικιστών να καταλαμβάνουν μια δευτερεύουσα ή εντελώς άσχετη σημασία. Παρ ‘όλα αυτά, η συνεργασία ορισμένων Ουκρανών εθνικιστών με τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επέτρεψε στο Κρεμλίνο μέσω μιας ιδιόμορφης συγχώνευσης του μύθου και της πραγματικότητας, να συγχωνεύσει τον ναζισμό με την ίδια την ανάπτυξη της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας, μιας προσπάθειας που είχε ξεκινήσει πολύ πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν είχε καμία σχέση με το Ναζισμό.
Την ίδια στιγμή, ακροδεξιά και νεοναζιστικά στοιχεία υπάρχουν και ακμάζουν στη Ρωσία, έχοντας μάλιστα συμμετάσχει σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία. Ωστόσο το καθεστώς είτε τα υποβαθμίζει, είτε ηθελημένα τα αγνοεί.
Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος άρχισε το 1941 – και όχι από το 1939 – με την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην ΕΣΣΔ στα πλαίσια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα. Το γεγονός ότι ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος είναι ο όρος που χρησιμοποιείται συνήθως για τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Ρώσους αποκρύπτει τη φύση της ρωσικής εμπλοκής στον πόλεμο πριν από το 1941. Αυτή η κρατική αφήγηση αποφεύγει μια ξεχωριστή κατανόηση της σοβιετικής συμμετοχής στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδιαίτερα του Σύμφωνου Ρίμπεντροπ – Μολότοφ και των σοβιετικών φρικαλεοτήτων που διαπράχθηκαν στην Πολωνία και τις Βαλτικές κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μη επιθετικότητας μεταξύ της υπογραφής του Συμφώνου του 1939 και της ναζιστικής εισβολής της Σοβιετικής Ένωσης του 1941. Ο Νόμος κατά της Αποκατάστασης του Ναζισμού, που υπογράφηκε τον Πούτιν το 2014, ποινικοποιεί το δημόσιο λόγο σχετικά με αυτές τις σοβιετικές ενέργειες.
Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δεκάδες ακαδημαϊκοί δημοσίευσαν κοινή ανοικτή επιστολή, αναφέροντας μεταξύ άλλων:
“Αυτή η ρητορική είναι πραγματικά λανθασμένη, ηθικά απεχθής και βαθιά προσβλητική. Ενώ η Ουκρανία έχει ακροδεξιές ομάδες, τίποτα από αυτά δεν δικαιολογεί τη ρωσική επιθετικότητα και τον λανθασμένο γενικευμένο χαρακτηρισμό της Ουκρανίας”.
Οι Ρώσοι προπαγανδιστές λένε συνεχώς πως η Ουκρανία είναι γεμάτη από ναζιστές και δημοσιεύει υποτιθέμενα αποδεικτικά στοιχεία στο διαδίκτυο. Σε αυτό προσθέτει μια σειρά από άλλες ρητορικές, όπως τα υποτιθέμενα βιολογικά εργαστήρια, ουκρανικές ωμότητες στα πεδία των μαχών, κ.α. Στην πραγματικότητα, εκατοντάδες ψευδείς ισχυρισμοί έχουν καταρριφθεί από οργανισμούς διασταύρωσης ειδήσεων.