Η Εσθονία αποτελεί στόχο της ρωσικής παραπληροφόρησης λόγω διαφόρων βασικών παραγόντων, όπως η γεωπολιτική της θέση, το ιστορικό πλαίσιο και ο σημαντικός σε αριθμό ρωσόφωνος πληθυσμός της. Η Εσθονία, μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της Βαλτικής, αποτελεί πρωταρχικό στόχο της Ρωσικής προπαγάνδας.
Σύντομο ιστορικό υπόβαθρο
Στις 24 Φεβρουαρίου του 1918 η Εσθονία διακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ρωσία. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Εσθονία κατελήφθη από τη Σοβιετική Ένωση το 1940, μετά από τη Ναζιστική Γερμανία ένα χρόνο αργότερα και πάλι καταλήφθηκε από τους Σοβιετικούς το 1944, μετά την οποία ανασυγκροτήθηκε η Εσθονική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Το 1988, κατά τη διάρκεια της Τραγουδιστής Επανάστασης, το Εσθονικό Ανώτατο Σοβιέτ εξέδωσε την Εσθονική Ανακήρυξη Κυριαρχίας αψηφώντας τη Σοβιετική κυριαρχία, και η ανεξαρτησία αποκαταστάθηκε στις 20 Αυγούστου του 1991. Από την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της, η Εσθονία είναι μια δημοκρατική ενιαία κοινοβουλευτική δημοκρατία που διαιρείται σε δεκαπέντε επαρχίες.
Ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις εναντίον της Εσθονίας
Το 2007, η Εσθονία δέχτηκε μαζικές κυβερνοεπιθέσεις, οι οποίες ήταν από τις πρώτες και πιο σημαντικές τέτοιου είδους επιθέσεις που είχαν πραγματοποιηθεί παγκοσμίως. Αυτές οι επιθέσεις σημειώθηκαν μετά την απόφαση της εσθονικής κυβέρνησης να μετακινήσει ένα σοβιετικό μνημείο από το κέντρο της πρωτεύουσας Ταλίν σε ένα στρατιωτικό νεκροταφείο στα προάστια. Οι επιθέσεις αυτές προκάλεσαν σημαντικά προβλήματα στην Εσθονία, αποκαλύπτοντας την ευπάθεια των υποδομών της χώρας σε κυβερνοεπιθέσεις. Αυτό το περιστατικό αποτέλεσε σημείο καμπής στις ρωσο-εσθονικές σχέσεις δείχνοντας την προθυμία της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει ιστορικές διενέξεις για να αποσταθεροποιήσει την Εσθονία. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε και ο νεολογισμός “eSStonia” (эSSтония στα Ρωσικά), σε μια προσπάθεια να παρουσιαστεί η χώρα ως φιλοναζιστική και προωθήθηκε στη δημόσια σφαίρα από μεγάλα ρωσικά ΜΜΕ. Η ίδια ρητορική χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Περίπου το 25% του πληθυσμού της Εσθονίας είναι ρωσόφωνοι. Αυτή η δημογραφική ομάδα συχνά στοχεύεται από ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης που αποσκοπούν στη δημιουργία διχασμών και στη διατήρηση της ρωσικής επιρροής στη χώρα.
Επιπλέον, η γεωγραφική θέση της Εσθονίας (αλλά και της Βαλτικής γενικότερα) την καθιστά κράτος πρώτης γραμμής στο πλαίσιο της ασφάλειας του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Η Ρωσία θεωρεί την ένταξη της Εσθονίας στις δυτικές πολιτικές και αμυντικές δομές ως άμεση απειλή για τη σφαίρα επιρροής της.
Η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει διάφορες τακτικές κυβερνοεπιθέσεων, συμπεριλαμβανομένου του hacking και της ανάπτυξης ρωσόφωνων bots, που ήταν υπεύθυνα για μεγάλο μέρος της παραπληροφόρησης σχετικά με το ΝΑΤΟ στις Βαλτικές χώρες. Παράλληλα, μέσα ενημέρωσης που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο λειτουργούν στην περιοχή, διαδίδοντας παραπληροφόρηση και προσπαθώντας να καλύψουν “κενά” που αφήνουν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Η Εσθονία έχει μπλοκάρει τα ρωσικά κρατικά κανάλια, αλλά εναλλακτικά σημεία πρόσβασης, όπως δορυφορικές κεραίες, χρησιμοποιούνται για να παρακάμψουν αυτούς τους περιορισμούς.
Οι εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας συχνά αποσκοπούν στην πόλωση της κοινωνίας δημιουργώντας αφηγήματα που εκμεταλλεύονται εθνοτικές και γλωσσικές διαφορές. Για παράδειγμα, έχουν υπάρξει προσπάθειες να παρουσιαστεί αρνητικά η εσθονική κυβέρνηση στον ρωσόφωνο πληθυσμό και να διαδοθούν ψευδείς ιστορίες για Ουκρανούς πρόσφυγες για να δημιουργηθούν κοινωνικές εντάσεις.
Παραδείγματα ρητορικών παραπληροφόρησης
Αναθεωρητισμός της Ιστορίας και Νοσταλγία για τη Σοβιετική Εποχή. Η αφήγηση της σοβιετικής ευημερίας προωθείται συχνά από τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης για να δημιουργήσει νοσταλγία μεταξύ του ρωσόφωνου πληθυσμού στην Εσθονία. Ωστόσο, τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι η ανεξαρτησία της Εσθονίας έχει φέρει σημαντική οικονομική ανάπτυξη, αυξημένες πολιτικές ελευθερίες και προόδους στην τεχνολογία και την εκπαίδευση. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί να παρουσιάσει ως θύτες τις χώρες που υπέφεραν εξαιτίας του σοβιετικού ιμπεριαλισμού. Υποστηρίζει πως η Εσθονία, η Πολωνία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Ουκρανία θα πρέπει να ευγνωμονούν τους “απελευθερωτές” και “προστάτες τους”. Παράλληλα, θα πρέπει να αισθάνονται ένοχοι για την πρόκληση του πολέμου, σύμφωνα πάντα με τον Ρώσο πρόεδρο.
Εθνοτική Διαίρεση και υποτιθέμενη Ρωσοφοβία. Η εσθονική κυβέρνηση έχει εφαρμόσει διάφορες πολιτικές για την ενσωμάτωση της ρωσόφωνης μειονότητας, συμπεριλαμβανομένης της παροχής εκπαίδευσης και μέσων ενημέρωσης στη ρωσική γλώσσα. Αυτές οι προσπάθειες αποσκοπούν στην προώθηση της ένταξης και στη μείωση των εθνοτικών εντάσεων. Η απεικόνιση των Εσθονών πολιτικών ως ρωσοφοβικών είναι μια κοινή τακτική παραπληροφόρησης που χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει διχασμό στην εσθονική κοινωνία.
Υπονόμευση της Συμμετοχής στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Η συμμετοχή της Εσθονίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ αναγνωρίζεται ευρέως ως θεμέλιο της εθνικής της ασφάλειας. Αυτές οι συμμαχίες παρέχουν σημαντική στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη, ενισχύοντας την κυριαρχία και τη σταθερότητα της Εσθονίας. Οι ισχυρισμοί ότι η παρουσία του ΝΑΤΟ στην Εσθονία δεν είναι προκλητική και επιθετική, με βάση την αμυντική φύση της αποστολής του ΝΑΤΟ.
Παραπληροφόρηση για Ουκρανούς Πρόσφυγες. Σύμφωνα με ρωσικές ρητορικές παραπληροφόρησης, οι Ουκρανοί πρόσφυγες στην Εσθονία εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες και αποτελούν βάρος για την κοινωνία. Οι Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν γενικά ενσωματωθεί καλά και δεν έχουν συνδεθεί με αυξημένα ποσοστά εγκληματικότητας.
Οικονομική εξάρτηση. Οι οικονομικές ενέργειες της Ρωσίας, όπως η μείωση των προμηθειών πετρελαίου, συχνά παραποιούνται στις εκστρατείες παραπληροφόρησης. Για παράδειγμα, η μείωση των προμηθειών πετρελαίου στην Εσθονία σχετίζεται περισσότερο με τα εσωτερικά επιχειρηματικά συμφέροντα της Ρωσίας παρά με καθαρά πολιτικά αντίποινα. Η Εσθονία έχει προβεί σε ενέργειες για να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειάς της και να βελτιώσει την ενεργειακή της ασφάλεια, μετριάζοντας τις επιπτώσεις τέτοιων οικονομικών μέτρων.
Παραπληροφόρηση για τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Η Εσθονία κατηγορείται ότι συμμετέχει άμεσα σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ρωσίας, όπως με επιθέσεις με drones σε ρωσικό έδαφος. Η εσθονική κυβέρνηση έχει διαψεύσει κατηγορηματικά αυτούς τους ισχυρισμούς, δηλώνοντας ότι είναι ψευδείς και αποσκοπούν στη δημιουργία έντασης και σύγκρουσης. Η στρατιωτική υποστήριξη της Εσθονίας επικεντρώνεται στην παροχή αμυντικού εξοπλισμού και εκπαίδευσης, όχι σε επιθετικές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστική περίπτωση παραπληροφόρησης αποτελεί ο ισχυρισμός πως η Εσθονία έχει στείλει στρατιώτες στην Ουκρανία.
Παραδείγματα παραπληροφόρησης και άρθρα από οργανισμούς που συμμετέχουν στο έργο Elections24Check:
- Ρωσική προπαγάνδα: Η Εσθονία δεν απείλησε να κλείσει τα μοναστήρια που συνδέονται με το Πατριαρχείο Μόσχας
- Παραπληροφόρηση με φωτογραφία της Εσθονής πρωθυπουργού δήθεν από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης
- Αυτή η φωτογραφία δεν δείχνει την πρόεδρο της Εσθονίας με τον γιό της
- Το ρωσικό ένταλμα σύλληψης κατά της Εσθονής πρωθυπουργού
- Η Εσθονή πρωθυπουργός δεν είπε πως η Ευρώπη δεν θέλει ειρήνη με τη Ρωσία
Η παραπληροφόρηση στην Εσθονία, κυρίως από τη Ρωσία, περιλαμβάνει ψευδείς ισχυρισμούς όπως ότι η Εσθονία έχει στείλει στρατιώτες στην Ουκρανία και ότι συμμετείχε σε επίθεση με drones σε ρωσικό έδαφος. Αυτές οι κατηγορίες έχουν διαψευστεί από την εσθονική κυβέρνηση και έχουν καταρριφθεί από οργανισμούς διασταύρωσης γεγονότων. Επίσης, διαδόθηκαν ψευδείς πληροφορίες σχετικά με βιολογικά εργαστήρια στη Μαριούπολη για να δικαιολογηθεί η ρωσική εισβολή στα μάτια της κοινής γνώμης, ενώ ισχυρισμοί ότι η στρατιωτική βοήθεια της Εσθονίας προς την Ουκρανία περιλαμβάνει και στρατιώτες είναι αβάσιμοι. Αυτές οι αφηγήσεις είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής παραπληροφόρησης που χρησιμοποιεί η Ρωσία για να υπονομεύσει τις δημοκρατικές διαδικασίες και να αποδυναμώσει την πολιτική σταθερότητα στην Εσθονία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, κυρίως λόγω των στρατηγικών συμφερόντων της χώρας, της γειτνίασης, αλλά και της σχέσης της με τη Ρωσία.
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος ενός κοινού έργου περισσότερων από 40 οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου του Greece Fact Check, με επικεφαλής το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προτύπων Ελέγχου (EFCSN). Σκοπός του έργου είναι να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση στις ευρωπαϊκές εκλογές το 2024. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο elections24.efcsn.com.