Το δίκτυο Pravda, μια εκστρατεία παραπληροφόρησης με έδρα τη Μόσχα και όνομα το ρωσικό αντίστοιχο της λέξης «αλήθεια», αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στον τρόπο που λειτουργεί η κρατικά υποκινούμενη προπαγάνδα. Σύμφωνα με μια έρευνα του NewsGuard, αντί να στοχεύει άμεσα ανθρώπινα ακροατήρια, όπως συμβαίνει στις παραδοσιακές καμπάνιες παραπληροφόρησης, ο βασικός στόχος του δικτύου Pravda είναι να διεισδύσει και να χειραγωγήσει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), αλλοιώνοντας τις βάσεις δεδομένων από τις οποίες αντλούν πληροφορίες. Η προσέγγιση αυτή, γνωστή ως «LLM grooming» (χειραγώγηση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων), βασίζεται στην υπερφόρτωση του διαδικτύου με φιλορωσικές αφηγήσεις, έτσι ώστε να επηρεαστεί η παραγόμενη πληροφορία από τα ΑΙ μοντέλα.
Το δίκτυο εντοπίστηκε για πρώτη φορά από τη VIGINUM, τη γαλλική κυβερνητική υπηρεσία που παρακολουθεί την ξένη παραπληροφόρηση, στα τέλη του 2023. Αρχικά, θεωρήθηκε από πολλούς ότι το Pravda δεν αποτελούσε σημαντική απειλή, καθώς οι ιστοσελίδες του προσέλκυαν πολύ περιορισμένη επισκεψιμότητα, πολλές από αυτές κάτω από 1.000 επισκέπτες τον μήνα, σύμφωνα με δεδομένα από την εταιρεία SimilarWeb. Στις αρχές του 2024, το Ευρωπαϊκή Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO) ανέλυσε περαιτέρω το δίκτυο ενόψει των ευρωεκλογών, φτάνοντας σε παρόμοιο συμπέρασμα: η αδύναμη ανθρώπινη απήχηση καθιστούσε το Pravda χαμηλής προτεραιότητας. Όμως αυτή η εκτίμηση παραγνώρισε τον πραγματικό στρατηγικό στόχο του δικτύου — όχι τους ανθρώπους, αλλά τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Στις αρχές Ιουνίου 2024 εντοπίστηκε από το EDMO μια νέα προσπάθεια διείσδυσης ρωσικής προπαγάνδας στο ευρύ κοινό τρίτων χωρών, με τη χρήση των ίδιων μέσων, αλλά ελαφρώς τροποποιημένων. Το δίκτυο επαλήθευσης γεγονότων EDMO ανίχνευσε μια νέα εξέλιξη του δικτύου “Pravda”, που, όπως προαναφέραμε, ήταν ήδη αντικείμενο έρευνας του EDMO που δημοσιεύθηκε στα τέλη Απριλίου. Αυτή τη φορά, το δίκτυο προσπάθησε να βρει έναν νέο τρόπο για να μεταφέρει μεγάλες ποσότητες παραπληροφόρησης και φιλορωσικής προπαγάνδας στη δημόσια γνώμη της ΕΕ.
Πιο συγκεκριμένα, εντοπίστηκε ένα νέο κύμα ιστοσελίδων Pravda που καλύπτουν τις γλώσσες της ΕΕ, και που χρησιμοποιούν ελαφρώς διαφορετική διεύθυνση URL από πριν και καταχωρήθηκε στη Ρωσία στα τέλη Μαΐου. Αντί για την προηγούμενη διεύθυνση URL pravda-xx.com, τώρα οι ιστοσελίδες έχουν ως διεύθυνση URL xx.news-pravda.com (όπου το “xx” είναι ο κωδικός από χώρες και γλώσσες). Το δίκτυο ιστοσελίδων δεν περιορίζεται στο όνομα “Pravda”. Άλλες ιστοσελίδες με την ίδια δομή που ανήκουν στο ίδιο δίκτυο είναι οι berdyansk-news.ru, news-kharkov.ru, mariupol-news.ru, news-odessa.ru και πολλές ακόμη.
Το Pravda ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Απρίλιο του 2022, λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Μέχρι το τέλος του 2024, είχε δημοσιεύσει περίπου 3,6 εκατομμύρια άρθρα, μεταφρασμένα σε δεκάδες γλώσσες και στοχεύοντας 49 χώρες. Το δίκτυο αποτελείται από πάνω από 150 ιστοσελίδες, πολλές από τις οποίες προσποιούνται τοπικά μέσα ενημέρωσης. Περιλαμβάνει ρωσόφωνα sites για ουκρανικές περιοχές (Donetsk-News.ru, Kherson-News.ru), αλλά και διεθνή sites όπως Canada.News-Pravda.com και Trump.News-Pravda.com. Τη διαχείριση του δικτύου έχει η TigerWeb, μια εταιρεία πληροφορικής με έδρα την κατεχόμενη Κριμαία, υπό τον Yevgeny Shevchenko, προγραμματιστή που έχει συνεργαστεί με τις ρωσικές αρχές στην περιοχή. Οι διευθύνσεις URL του δικτύου Pravda ακολουθούν τη δομή «[περιοχή/χώρα/πρόσωπο].news-pravda.com», γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες γεωγραφικές ή πολιτικές οντότητες. Για παράδειγμα, το «france.news-pravda.com» στοχεύει τη Γαλλία, το «japan.news-pravda.com» την Ιαπωνία και το «catalan.news-pravda.com» την Καταλονία.
Το Pravda δεν παράγει πρωτογενές περιεχόμενο, αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός “ξεπλύματος” παραπληροφόρησης. Αναπαράγει ψευδείς ισχυρισμούς από ρωσικά κρατικά μέσα, φιλορωσικούς παράγοντες επιρροής, φιλορωσικές αναρτήσεις από το Telegram και επίσημους κρατικούς φορείς. Οι αφηγήσεις αυτές διαδίδονται συστηματικά σε πολλαπλές ιστοσελίδες και γλώσσες, με στόχο να φαίνονται αξιόπιστες και διαδεδομένες ώστε να ενσωματωθούν από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης.
Η NewsGuard, στην πρόσφατη έρευνα, ανέδειξε τη σοβαρότητα του φαινομένου. Δοκιμάστηκαν 10 κορυφαία ΑΙ chatbots (π.χ. ChatGPT-4o, Google Gemini, Microsoft Copilot, Anthropic Claude, xAI Grok) με 15 ψευδείς ισχυρισμούς από το Pravda. Από τις 450 απαντήσεις συνολικά, το 33,55% επανέλαβαν την παραπληροφόρηση, το 18,22% δεν έδωσαν απάντηση, ενώ μόνο το 48,22% διέψευσαν επαρκώς τους ψευδείς ισχυρισμούς. Μάλιστα, επτά chatbots παρέθεσαν άρθρα του Pravda ως έγκυρες πηγές, με δύο να παραπέμπουν σε έως και 27 άρθρα από ιστοσελίδες του δικτύου.
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα αφορά τον ψευδή ισχυρισμό ότι ο Πρόεδρος Ζελένσκι απαγόρευσε την εφαρμογή Truth Social στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, η εφαρμογή ποτέ δεν ήταν διαθέσιμη στην Ουκρανία. Ωστόσο, έξι από τα δέκα chatbots επανέλαβαν τον ψευδή ισχυρισμό, παραπέμποντας σε άρθρα από το Trump.News-Pravda.com. Παρόμοια, τέσσερα chatbots υποστήριξαν τον ψευδή ισχυρισμό ότι στρατιώτες του Τάγματος Azov έκαψαν ομοίωμα του Donald Trump, στηριζόμενα σε βίντεο που παρήγαγε το Storm-1516, μια ομάδα ρωσικής παραπληροφόρησης.
Το ζήτημα επιτείνεται από το γεγονός ότι ακόμη και όταν τα ΑΙ μοντέλα διέψευδαν τους ψευδείς ισχυρισμούς, σε ορισμένες περιπτώσεις συμπεριλάμβαναν άρθρα του Pravda στις παραπομπές τους, αυξάνοντας άθελά τους την προβολή αυτών των ιστοσελίδων και ενισχύοντας την αξιοπιστία τους στα μάτια των χρηστών.
Ο John Mark Dougan, Αμερικανός φυγάς και νυν προπαγανδιστής της Μόσχας, περιέγραψε ξεκάθαρα τη στρατηγική σε στρογγυλή τράπεζα στη Μόσχα τον Ιανουάριο 2025. Δήλωσε ότι με την πλημμύρα ρωσικών αφηγήσεων, είναι δυνατόν να αλλάξει η παγκόσμια ΤΝ, ενώ χαρακτήρισε τα ΑΙ μοντέλα «εργαλείο προς αξιοποίηση» για διάδοση της ρωσικής προοπτικής.
Η τεχνική “LLM grooming” βασίζεται στη χειραγώγηση tokens, των βασικών μονάδων γλώσσας που χρησιμοποιούν τα ΑΙ μοντέλα. Με την υπερφόρτωση των βάσεων δεδομένων με tokens παραπληροφόρησης, το Pravda αυξάνει την πιθανότητα τα ΑΙ να αναφέρουν και ενισχύσουν ψευδείς αφηγήσεις. Η Google σε δική της έκθεση (Ιανουάριος 2025) κατέγραψε αύξηση στις προσπάθειες παραπλανητικής χρήσης SEO και ΤΝ από ξένους δρώντες.
Το American Sunlight Project (ASP) τόνισε τους πολιτικούς και κοινωνικούς κινδύνους αυτής της πρακτικής και προειδοποίησε ότι η παραπληροφόρηση μέσω ΑΙ απειλεί την ακεραιότητα της πληροφόρησης παγκοσμίως (Έκθεση ASP).
Όπως προαναφέραμε, οι διευθύνσεις URL του δικτύου Pravda ακολουθούν τη δομή «[περιοχή/χώρα/πρόσωπο].news-pravda.com». Το δίκτυο καλύπτει πλήθος γλωσσών και περιοχών σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση (αρχειοθετημένα λινκς):
Albania: albania.news-pravda.com
Bosnia-Herzegovina: bosnia-herzegovina.news-pravda.com
Bulgaria: bulgaria.news-pravda.com
Burkina Faso: burkina-faso.news-pravda.com
Cyprus: cyprus.news-pravda.com
CAR: rca.news-pravda.com
Czech Republic: czechia.news-pravda.com
Denmark: denmark.news-pravda.com
Estonia: estonia.news-pravda.com
Spain: spanish.news-pravda.com
Finland: finland.news-pravda.com
France: francais.news-pravda.com
Georgia: ge.news-pravda.com
Greece: greece.news-pravda.com
Croatia: croatia.news-pravda.com
Hungary: hungary.news-pravda.com
Ireland: ireland.news-pravda.com
Italy: italy.news-pravda.com
Japan: japan.news-pravda.com
Korea: korea.news-pravda.com
Lithuania: lithuania.news-pravda.com
Latvia: latvia.news-pravda.com
Moldova: moldova.news-pravda.com
North Macedonia: north-macedonia.news-pravda.com
Niger: niger.news-pravda.com
Netherlands: dutch.news-pravda.com
Norway: norway.news-pravda.com
Poland: poland.news-pravda.com
Portugal: portuguese.news-pravda.com
Romania: romania.news-pravda.com
Serbia: serbia.news-pravda.com
Sweden: sweden.news-pravda.com
Slovenia: slovenia.news-pravda.com
Slovakia: slovakia.news-pravda.com
Taiwan: taiwan.news-pravda.com
Ukraine: ukraine.news-pravda.com
United States: usa.news-pravda.com
United Kingdom: uk.news-pravda.com
Australia: australia.news-pravda.com
Canada: canada.news-pravda.com
European Union: eu.news-pravda.com
NATO: nato.news-pravda.com
Donald Trump: trump.news-pravda.com
New Zealand: new-zealand.news-pravda.com
Singapore: singapore.news-pravda.com
Armenia: armenia.news-pravda.com
Austria: austria.news-pravda.com
Germany: germany.news-pravda.com
Switzerland: switzerland.news-pravda.com
Spain: spain.news-pravda.com
Belgium: belgium.news-pravda.com
France: france.news-pravda.com
DPRK: dprk.news-pravda.com
South Korea: south-korea.news-pravda.com
Netherlands: netherlands.news-pravda.com
Portugal: portugal.news-pravda.com
Syria: syria.news-pravda.com
Balkans (in Serbian): balkan.news-pravda.com
Abkhazia: abkhazia.news-pravda.com
Cameroon: cameroon.news-pravda.com
Algeria: algeria.news-pravda.com
Egypt: egypt.news-pravda.com
Eritrea: eritrea.news-pravda.com
Gambia: gambia.news-pravda.com
Guinea: guinea.news-pravda.com
Guinea-Bissau: guinea-bissau.news-pravda.com
Iceland: iceland.news-pravda.com
Catalonia: catalan.news-pravda.com
Wales: wales.news-pravda.com
Basque: basque.news-pravda.com
Scotland: scotland.news-pravda.com
Galicia: galician.news-pravda.com
Luxembourg: luxembourg.news-pravda.com
Montenegro: montenegro.news-pravda.com
Mali: mali.news-pravda.com
Mauritania: mauritania.news-pravda.com
Malta: malta.news-pravda.com
Nigeria: nigeria.news-pravda.com
Ossetia: ossetia.news-pravda.com
Republika Srpska: rpska.news-pravda.com
Sudan: sudan.news-pravda.com
Senegal: senegal.news-pravda.com
South Sudan: south-sudan.news-pravda.com
Chad: chad.news-pravda.com
Turkey: turkey.news-pravda.com
Emmanuel Macron: macron.news-pravda.com (ανακατευθύνει στο france.news-pravda.com)
Olaf Scholz: scholz.news-pravda.com (ανακατευθύνει στο germany.news-pravda.com)
Συμπερασματικά, το Pravda δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη εκστρατεία παραπληροφόρησης, αλλά μια νέα μορφή απειλής που έχει στοχοποιήσει και το ελληνόφωνο κοινό. Με στρατηγική στόχευση των ΑΙ μοντέλων, επιχειρεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα μέσω της τεχνολογίας, θέτοντας σοβαρές προκλήσεις για προγραμματιστές, ρυθμιστικές αρχές και γενικότερα την κοινωνία των πολιτών.