Το δίκτυο Pravda, μια εκστρατεία παραπληροφόρησης με έδρα τη Μόσχα και όνομα το ρωσικό αντίστοιχο της λέξης «αλήθεια», αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στον τρόπο που λειτουργεί η κρατικά υποκινούμενη προπαγάνδα. Σύμφωνα με μια έρευνα του NewsGuard, αντί να στοχεύει άμεσα ανθρώπινα ακροατήρια, όπως συμβαίνει στις παραδοσιακές καμπάνιες παραπληροφόρησης, ο βασικός στόχος του δικτύου Pravda είναι να διεισδύσει και να χειραγωγήσει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), αλλοιώνοντας τις βάσεις δεδομένων από τις οποίες αντλούν πληροφορίες. Η προσέγγιση αυτή, γνωστή ως «LLM grooming» (χειραγώγηση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων), βασίζεται στην υπερφόρτωση του διαδικτύου με φιλορωσικές αφηγήσεις, έτσι ώστε να επηρεαστεί η παραγόμενη πληροφορία από τα ΑΙ μοντέλα.
Το NewsGuard, στην πρόσφατη έρευνα, ανέδειξε τη σοβαρότητα του φαινομένου. Δοκιμάστηκαν 10 κορυφαία ΑΙ chatbots (π.χ. ChatGPT-4o, Google Gemini, Microsoft Copilot, Anthropic Claude, xAI Grok) με 15 ψευδείς ισχυρισμούς από το Pravda. Από τις 450 απαντήσεις συνολικά, το 33,55% επανέλαβαν την παραπληροφόρηση, το 18,22% δεν έδωσαν απάντηση, ενώ μόνο το 48,22% διέψευσαν επαρκώς τους ψευδείς ισχυρισμούς. Μάλιστα, επτά chatbots παρέθεσαν άρθρα του Pravda ως έγκυρες πηγές, με δύο να παραπέμπουν σε έως και 27 άρθρα από ιστοσελίδες του δικτύου.
Το Pravda ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Απρίλιο του 2022, λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Το δίκτυο εντοπίστηκε για πρώτη φορά από τη VIGINUM, τη γαλλική κυβερνητική υπηρεσία που παρακολουθεί την ξένη παραπληροφόρηση, στα τέλη του 2023. Αρχικά, θεωρήθηκε από πολλούς ότι το Pravda δεν αποτελούσε σημαντική απειλή, καθώς οι ιστοσελίδες του προσέλκυαν πολύ περιορισμένη επισκεψιμότητα, πολλές από αυτές κάτω από 1.000 επισκέπτες τον μήνα, σύμφωνα με δεδομένα από την εταιρεία SimilarWeb. Στις αρχές του 2024, το Ευρωπαϊκή Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO) ανέλυσε περαιτέρω το δίκτυο ενόψει των ευρωεκλογών, φτάνοντας σε παρόμοιο συμπέρασμα, δηλαδή την (για εκείνη την εποχή) χαμηλή ανθρώπινη απήχηση. Στις αρχές Ιουνίου 2024 εντοπίστηκε από το EDMO μια νέα προσπάθεια διείσδυσης ρωσικής προπαγάνδας στο ευρύ κοινό τρίτων χωρών, με τη χρήση των ίδιων μέσων, αλλά ελαφρώς τροποποιημένων. Η ομάδα μας συμμετείχε μελέτησε και συμμετείχε ενεργά στις δυο αναλύσεις του EDMO.
Σε αυτό το λινκ μπορείτε να διαβάσετε μια πιο αναλυτική επεξήγηση της εξάπλωσης του δικτύου Pravda σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το δίκτυο Pravda στόχευσε για πρώτη φορά την Ελλάδα και την Κύπρο τον Μάρτιο του 2024 και εξακολουθεί να λειτουργεί έκτοτε.
Το Pravda εμφανίστηκε αρχικά ως https://pravda-gr.com (Ελλάδα) και https://pravda-cy.com (Κύπρος). Πλέον λειτουργούν ως https://greece.news-pravda.com και https://cyprus.news-pravda.com αντίστοιχα. Το δίκτυο έχει στηθεί για να αναπαράγει ψευδείς πληροφορίες υπερ της Ρωσίας, με απώτερο σκοπό να χειραγωγήσει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), όπως τα διάφορα chat bots που χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια χρήστες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ChatGTP, όταν του επισημάναμε ότι το Pravda είναι κακόβουλο δίκτυο παραπληροφόρησης. Σε ερώτημα για την Συμφωνία Εκατονταετούς Συνεργασίας μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ουκρανίας, μας παρέθεσε αξιόπιστες και αναγνωρισμένες πηγές, αλλά στη λίστα των πηγών είχε “παρεισφρείσει” και το Pravda.
Όπως προαναφέρθηκε, το Pravda δεν παράγει πρωτογενές περιεχόμενο, αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός “ξεπλύματος” παραπληροφόρησης. Αναπαράγει ψευδείς ισχυρισμούς από ρωσικά κρατικά μέσα, φιλορωσικούς παράγοντες επιρροής, φιλορωσικές αναρτήσεις από το Telegram και επίσημους κρατικούς φορείς. Οι αφηγήσεις αυτές διαδίδονται συστηματικά σε πολλαπλές ιστοσελίδες και γλώσσες, με στόχο να φαίνονται αξιόπιστες και διαδεδομένες ώστε να ενσωματωθούν από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. Το μοντέλο λειτουργίας είναι αυτοματοποιημένο και αυτό διακρίνεται εύκολα διότι σε μικρότερες γλώσσες όπως η Ελληνική, η μετάφραση είναι αυτοματοποιημένη, με πολλά, συντακτικά κυρίως, λάθη.
Η κυπριακή “εκδοχή” του Pravda χρησιμοποιεί ως πηγές κυρίως ρωσικά ΜΜΕ, περιεχόμενο των οποίων μεταφράζεται αυτόματα και αναδημοσιεύεται στα Ελληνικά. Για παράδειγμα, TASS, Tsargrad, Sputnik κ.α. Αναδημοσιεύει επίσης από ρωσικούς λογαριασμούς στο Telegram, για παράδειγμα Радио Sputnik και ПолитНавигатор. Новости и аналитика.
Στην Ελλάδα, το δίκτυο Pravda είναι πιο εξελιγμένο. Βασίζεται κυρίως σε ελληνόφωνους λογαριασμούς στο Telegram, απ’ όπου αντλεί τις αναρτήσεις τους και τις αναδημοσιεύει αυτόματα. Ακολουθεί λίστα αυτών των λογαριασμών:
@leblorik Z🇷🇺🇷🇺🇷🇺🇷🇺🇷🇺 (ο πιο δραστήριος λογαριασμός με έντονη παρουσία και στο X/Twitter ως laralara_Z και laralara 🇷🇺🇬🇷Z).
ClinkerCM / ClinkerConflictMonitor / Cyber Partizan / В чём сила, брат?
Συμπερασματικά, το Pravda δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη εκστρατεία παραπληροφόρησης, αλλά μια νέα μορφή απειλής που έχει στοχοποιήσει και το ελληνόφωνο κοινό. Με στρατηγική στόχευση των ΑΙ μοντέλων, επιχειρεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα μέσω της τεχνολογίας, θέτοντας σοβαρές προκλήσεις για προγραμματιστές, ρυθμιστικές αρχές και γενικότερα την κοινωνία των πολιτών.