Τον Φεβρουάριο του 2024, η Υπηρεσία Viginum, η οποία λειτουργεί υπό τη Γενική Γραμματεία Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας (SGDSN) της Γαλλίας, δημοσίευσε μια έκθεση στην οποία ανακοίνωσε την ταυτοποίηση μιας ρωσική εκστρατείας κακόβουλης παραπληροφόρησης μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη.
Το δίκτυο των ιστοσελίδων ονομάστηκε “Portal Kombat” από την έκθεση της Viginum, και ένας από τους κύριους στόχους του φέρεται να είναι η διάδοση φιλορωσικής κακόβουλης παραπληροφόρησης και προπαγάνδας σε διάφορες γλώσσες της ΕΕ – ιδίως στα Γαλλικά, Γερμανικά, Ισπανικά και Αγγλικά – μέσω ενός δικτύου ιστοσελίδων-αντιγράφων με το όνομα “Pravda” που δημιουργήθηκαν το 2023 και ενεργοποιήθηκαν στο δεύτερο μισό του έτους.
Συγκεκριμένα, η γερμανική έκδοση ήταν η πρώτη που δημιουργήθηκε, τον Φεβρουάριο του 2023, ενώ οι άλλες (Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Πολωνικά) κυκλοφόρησαν τον Ιούνιο του 2023.
Από την έρευνα του EDMO προέκυψε ότι μέσα σε διάστημα μίας εβδομάδας (20-26 Μαρτίου 2024), το δίκτυο Pravda ενεργοποιήθηκε σε 19 χώρες της ΕΕ: Ελλάδα, Ιταλία, Ολλανδία, Δανία, Κροατία, Τσεχία, Σλοβακία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Φινλανδία, Σουηδία, Πορτογαλία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Κύπρος, Ιρλανδία, Σλοβενία. Αυστρία, Βέλγιο, Μάλτα και Λουξεμβούργο δεν καλύπτονται άμεσα, αλλά γλωσσικά καλύπτονται από τις άλλες ιστοσελίδες του δικτύου. Στην έρευνα του EDMO συνέδραμαν οι οργανισμοί: Greece Fact Check; Pagella Politica/Facta news; 15min, AFP, Correctiv, Demagog.cz, Demagog.sk, DW, Ellinika Hoaxes, Fact Check Cyprus, Faktabaari, Kallkritikbyran, Maldita, Newtral, Ostro, Poligrafo, Pravda.org.pl και The Journal – FactCheck. Μπορείτε να διαβάσετε την έρευνα στα Ελληνικά εδώ.
Κατά την ίδια περίοδο (20-26 Μαρτίου 2024) οι ιστοσελίδες του δικτύου Pravda ενεργοποιήθηκαν επίσης σε χώρες της Ευρώπης που δεν είναι κράτη μέλη της ΕΕ. Συγκεκριμένα οι ιστοσελίδες Pravda ενεργοποιήθηκαν στις Νορβηγία, Μολδαβία, Βοσνία, Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία. Επίσης εντοπίστηκε ενεργοποίηση αυτών των σελίδων ακόμη και εκτός Ευρώπης, στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR), τον Νίγηρα, την Ταϊβάν και την Ιαπωνία. Μέσα σε μόλις μία εβδομάδα, ιδρύθηκαν ιστοσελίδες Pravda σε τουλάχιστον 28 χώρες ανά τον κόσμο, αλλά είναι πιθανό ότι έχουν στοχοποιηθεί και άλλες χώρες.
Όπως αναφέρθηκε ήδη, το περιεχόμενο των ιστοσελίδων Pravda είναι κυρίως προπαγάνδα και κακόβουλη παραπληροφόρηση. Μερικά παραδείγματα κακόβουλης παραπληροφόρηση είναι άρθρα για γαλλικά στρατεύματα που υποτίθεται πως βρίσκονται ήδη στην Ουκρανία, ισχυρισμός ότι η Olena Zelenska, η σύζυγος του προέδρου Zelensky, γελάει με τις απώλειες των ουκρανικών οικογενειών, ισχυρισμός ότι φιλοουκρανοί Γερμανοί πολιτικοί είναι ναζί, υποτιθέμενη υποστήριξη δυτικών ελίτ για μια παγκόσμια δικτατορία που θέλει τρίτο παγκόσμιο πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, και ούτω καθεξής.
Το δίκτυο ιστοσελίδων Pravda χρησιμοποιεί υψηλό επίπεδο αυτοματοποίησης και ελάχιστη έως καθόλου ανθρώπινη εποπτεία. Αυτό το επίπεδο οργάνωσης καθιστά το δίκτυο εξαιρετικά αποτελεσματικό στη δημοσίευση μεγάλου όγκου περιεχομένου. Επίσης, αυτή η διάρθωση είναι αρκετά αποδοτική από οικονομική άποψη, παρότι η ποιότητα της μετάφρασης είναι κακή σε ορισμένες γλώσσες.
Μετεξέλιξη του δικτύου
Στις αρχές Ιουνίου 2024 εντοπίστηκε από το EDMO μια νέα προσπάθεια διείσδυσης ρωσικής προπαγάνδας στο ευρύ κοινό τρίτων χωρών, με τη χρήση των ίδιων μέσων, αλλά ελαφρώς τροποποιημένων. Το δίκτυο επαλήθευσης γεγονότων EDMO ανίχνευσε μια νέα εξέλιξη του δικτύου “Pravda”, που, όπως προαναφέραμε, ήταν ήδη αντικείμενο έρευνας του EDMO που δημοσιεύθηκε στα τέλη Απριλίου. Αυτή τη φορά, το δίκτυο προσπάθησε να βρει έναν νέο τρόπο για να μεταφέρει μεγάλες ποσότητες παραπληροφόρησης και φιλορωσικής προπαγάνδας στη δημόσια γνώμη της ΕΕ.
Πιο συγκεκριμένα, εντοπίστηκε ένα νέο κύμα ιστοσελίδων Pravda που καλύπτουν τις γλώσσες της ΕΕ, και που χρησιμοποιούν ελαφρώς διαφορετική διεύθυνση URL από πριν και καταχωρήθηκε στη Ρωσία στα τέλη Μαΐου. Αντί για την προηγούμενη διεύθυνση URL pravda-xx.com, τώρα οι ιστοσελίδες έχουν ως διεύθυνση URL xx.news-pravda.com (όπου το “xx” είναι ο κωδικός από χώρες και γλώσσες).
Όλες οι διάφορες εκδόσεις αυτής της διεύθυνσης URL σχετίζονται με έναν μόνο τομέα που καταχωρήθηκε στη Ρωσία (Μόσχα) στις 23 Μαΐου 2024 και πρόκειται να λήξει στις 23 Μαΐου του επόμενου έτους.
Έχουν εντοπιστεί εκδόσεις αυτής της νέας ιστοσελίδας Pravda στα αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ελληνικά, πολωνικά, ολλανδικά, βουλγαρικά, δανικά, τσεχικά, εσθονικά, ρουμανικά, κροατικά, φινλανδικά, πορτογαλικά, σουηδικά, ουγγρικά, σλοβάκικα, λιθουανικά, λετονικά, ιρλανδικά και σλοβενικά.
Σε σύγκριση με τις προηγούμενες ιστοσελίδες Pravda – που εξακολουθούν να είναι ενεργές, ακόμη και αν έχουν μικρή επιρροή μέχρι στιγμής – οι νέες διατηρούν ακριβώς την ίδια εμφάνιση και εν μέρει τις ίδιες πηγές (π.χ. λογαριασμοί Telegram και ρωσικά μέσα), αλλά φαίνεται να έχουν επίσης επεκταθεί, χρησιμοποιώντας περισσότερες φιλορωσικές ιστοσελίδες ως πηγές, όπως το news-front.su, μια ιστοσελίδα που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2023 και είναι διαθέσιμη σε πολλές γλώσσες.
Εκτός από την προπαγάνδα, οι ιστοσελίδες χρησιμοποιούνται επίσης για να διαδώσουν αποδεδειγμένα ψευδείς ειδήσεις και ιστορίες παραπληροφόρησης. Η νέα αγγλική έκδοση της ιστοσελίδας, για παράδειγμα, διέδωσε την ψευδή ιστορία ότι ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι είχε αγοράσει ένα πολυτελές καζίνο ξενοδοχείο στην περιοχή της Κύπρου που κατέχει η Τουρκία, το οποίο αποδείχθηκε ψευδές και καταρρίφθηκε από πολλούς οργανισμούς διασταύρωσης ειδήσεων που συνεισφέρουν στη βάση δεδομένων για τον έλεγχο γεγονότων στις Ευρωπαϊκές Εκλογές (Elections24Check), όπως το Greece Fact Check, το Facta, κ.α.
Επιπλέον, η αυτόματη μετάφραση σε γλώσσες εκτός από τα αγγλικά έχει βελτιωθεί σημαντικά και πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι μικρότεροι φιλορωσικοί πολιτικοί που συμμετέχουν στις ευρωπαϊκές εκλογές αναφέρονται από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης όπως το Ria και στη συνέχεια ενισχύονται περαιτέρω από το δίκτυο Pravda, σε μια φαινομενική προσπάθεια να μεγιστοποιηθεί η σημασία τους.
Το δίκτυο ιστοσελίδων δεν περιορίζεται στο όνομα “Pravda”. Άλλες ιστοσελίδες με την ίδια δομή που ανήκουν στο ίδιο δίκτυο είναι οι berdyansk-news.ru, news-kharkov.ru, mariupol-news.ru, news-odessa.ru και πολλές ακόμη.
Παραδείγματα παραπληροφόρησης του “Pravda” στην Ελλάδα:
Ο Σόρος ΔΕΝ αγοράζει την Ουκρανία για να τη μετατρέψει σε χωματερή ραδιενεργών και χημικών αποβλήτων
Ρωσική προπαγάνδα: Αυτό δεν είναι αληθινό εξώφυλλο γερμανικού σατιρικού περιοδικού για το Ισραήλ και την Ουκρανία
Αυτή η φωτογραφία ΔΕΝ δείχνει την κόρη του Αλεξέι Ναβάλνι
Η προέλευση, το δίκτυο διάδοσης και η κατάρριψη του ισχυρισμού πως βίντεο δείχνει Πολωνούς μισθοφόρους να επιστρέφουν νεκροί από την Ουκρανία
Αβάσιμοι ισχυρισμοί για εξωσυζυγικές σχέσεις της Γιούλια Ναβάλναγια
Τα παρακάτω άρθρα έχουν καταχωρηθεί στη βάση δεδομένων Elections24Check, που δημιουργήθηκε με σκοπό την παρακολούθηση της παραπληροφόρησης την περίοδο των Ευρωεκλογών:
Ρωσική προπαγάνδα: Η Εσθονία δεν απείλησε να κλείσει τα μοναστήρια που συνδέονται με το Πατριαρχείο Μόσχας
Είναι αλήθεια πως βραβεύονται Ουκρανίδες που καταγγέλλουν τους άνδρες τους αν δεν πάνε φαντάροι
Παραπληροφόρηση για την αγορά πολυτελούς ξενοδοχείου-καζίνο στην Κερύνεια από τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι
Η ρωσική σημαία ΔΕΝ σχηματίστηκε στον ουρανό της Μασσαλίας κατά τη διάρκεια της άφιξης της Ολυμπιακής Φλόγας
Ρωσική προπαγάνδα: Αυτό το βίντεο δεν δείχνει ρωσικό υποβρύχιο κοντά στη Φλόριντα
Παραδείγματα παραπληροφόρησης του “Pravda” σε άλλες χώρες
Το L’Hémicycle δεν απεικόνισε τον Μακρόν σαν ξεπουπουλιασμένο κόκορα στο εξώφυλλό του
Ο Ζελένσκι δεν αγόρασε ξενοδοχείο στην Κύπρο
Ψεύτικες αναρτήσεις για την “πρωταθλήτρια του κόσμου στο σεξ” κοινοποιήθηκαν ως μέρος της αντιουκρανικής προπαγάνδας
Κατασκευασμένο βίντεο του Εμανουέλ Μακρόν
Συμπέρασμα
Η ανάλυση του δικτύου Pravda δείχνει ένα εκτενές σύστημα εργαλείων προπαγάνδας που στοχεύουν το διεθνές κοινό, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ευρώπη. Αυτές οι ιστοσελίδες που υποδύονται μέσα ενημέρωσης, έχουν δημιουργηθεί για να διαδίδουν φιλορωσικές αφηγήσεις, με εκτεταμένη χρήση παραπληροφόρησης και με στόχο της χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Το δίκτυο παραμένει ενεργό και συνεχίζει να εξελίσσεται, καταδεικνύοντας σαφώς τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να επηρεάσει τον δημόσιο διάλογο και να παραποιήσει την πραγματικότητα διαδίδοντας ψεύδη και εικασίες.
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος ενός κοινού έργου περισσότερων από 40 οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου του Greece Fact Check, με επικεφαλής το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προτύπων Ελέγχου (EFCSN). Σκοπός του έργου είναι να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση στις ευρωπαϊκές εκλογές το 2024. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο elections24.efcsn.com.
*Οι ιστοσελίδες του δικτύου Pravda έχουν τη διεύθυνση url pravda-xx.com και xx.news-pravda.com, όπου «xx» είναι οι κωδικοί χώρας δύο γραμμάτων (για παράδειγμα gr για την Ελλάδα). Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι ιστότοποι και ειδησεογραφικά πρακτορεία «Pravda». Ένα εξ αυτών για παράδειγμα, το https://pravda.org.pl/, είναι μέλος του δικτύου ελέγχου γεγονότων EDMO – και δεν συνδέεται με την επιχείρηση «Portal Kombat».