IFCN: Ανοιχτή επιστολή από την παγκόσμια κοινότητα των fact-checkers προς τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ

Καθώς η Meta ανακοίνωσε το τέλος του προγράμματος ελέγχου γεγονότων (3PFC) στις ΗΠΑ, οι συνεργάτες του προγράμματος προειδοποιούν για οπισθοδρόμηση στην αξιοπιστία του περιεχομένου στο διαδίκτυο και πιθανές παγκόσμιες συνέπειες.

Η παρακάτω επιστολή συντάχθηκε και δημοσιεύτηκε από το Διεθνές Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (IFCN) και υπογράφεται από δεκάδες οργανισμούς fact-checking διεθνώς, ανάμεσά τους και το Greece Fact Check. O οργανισμός μας προσυπογράφει την επιστολή αν και δεν είναι μέλος του προγράμματος 3PFC.

Αγαπητέ κύριε Ζάκερμπεργκ,

Πριν από εννέα χρόνια, σας γράψαμε σχετικά με τους πραγματικούς κινδύνους που προκαλούνται από ψευδείς πληροφορίες στο Facebook. Σε απάντηση, η Meta δημιούργησε ένα πρόγραμμα ελέγχου γεγονότων που βοήθησε στην προστασία εκατομμυρίων χρηστών από απάτες και θεωρίες συνωμοσίας. Αυτή την εβδομάδα, ανακοινώσατε τον τερματισμό αυτού του προγράμματος στις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω ανησυχιών για “υπερβολική λογοκρισία” — μια απόφαση που απειλεί να αναιρέσει σχεδόν μια δεκαετία προόδου στην προώθηση ακριβών πληροφοριών στο διαδίκτυο.

Το πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2016 ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την προώθηση της ακρίβειας των πληροφοριών στο διαδίκτυο. Βοήθησε τους ανθρώπους να έχουν μια θετική εμπειρία στο Facebook, το Instagram και το Threads, μειώνοντας τη διάδοση ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών στις ροές τους. Πιστεύουμε — και τα δεδομένα δείχνουν — ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναζητούν αξιόπιστες πληροφορίες για να λάβουν αποφάσεις για τη ζωή τους και να έχουν καλές αλληλεπιδράσεις με τους φίλους και την οικογένεια τους. Η ενημέρωση των χρηστών για ψευδείς πληροφορίες με στόχο την επιβράδυνση της διάδοσής τους, χωρίς λογοκρισία, ήταν ο στόχος. Οι ελεγκτές γεγονότων υποστηρίζουν σθεναρά την ελευθερία της έκφρασης και το έχουμε πει επίσημα στη δήλωση του Σεράγεβο. Η ελευθερία της εξήγησης γιατί κάτι δεν είναι αληθές είναι επίσης μέρος της ελευθερίας του λόγου.

Ισχυρίζεστε, όμως, ότι το πρόγραμμα έχει μετατραπεί σε «εργαλείο λογοκρισίας» και ότι «οι ελεγκτές γεγονότων έχουν υπερβολική πολιτική μεροληψία και έχουν καταστρέψει περισσότερη εμπιστοσύνη απ’ όση δημιούργησαν, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες». Αυτό είναι ψευδές, και θέλουμε να αποκαταστήσουμε την αλήθεια, τόσο για το σημερινό πλαίσιο όσο και για την ιστορική καταγραφή.

Η Meta απαιτούσε από όλους τους συνεργάτες της στον έλεγχο γεγονότων να πληρούν αυστηρά πρότυπα αμεροληψίας μέσω πιστοποίησης από το Διεθνές Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (IFCN). Αυτό σήμαινε ότι δεν επιτρεπόταν καμία σύνδεση με πολιτικά κόμματα ή υποψηφίους, καμία προώθηση πολιτικών θέσεων και απόλυτη δέσμευση στην αντικειμενικότητα και τη διαφάνεια. Κάθε ειδησεογραφικός οργανισμός υποβάλλεται σε αυστηρή ετήσια διαδικασία επαλήθευσης της πιστοποίησης, η οποία περιλαμβάνει ανεξάρτητη αξιολόγηση και ανασκόπηση από ομότιμους. Αντίθετα, από οποιαδήποτε αμφισβήτηση αυτών των προτύπων, η Meta τα έχει επανειλημμένα επαινέσει για την αυστηρότητα και την αποτελεσματικότητά τους. Μόλις πριν από έναν χρόνο, η Meta επέκτεινε το πρόγραμμα και στο Threads.

Τα σχόλιά σας υποδηλώνουν ότι οι ελεγκτές γεγονότων ήταν υπεύθυνοι για λογοκρισία, παρόλο που η Meta ουδέποτε έδωσε στους ελεγκτές γεγονότων τη δυνατότητα ή την εξουσία να αφαιρούν περιεχόμενο ή λογαριασμούς. Οι χρήστες στο διαδίκτυο συχνά κατηγορούν και παρενοχλούν τους ελεγκτές γεγονότων για τις ενέργειες της Meta. Τα πρόσφατα σχόλιά σας θα ενισχύσουν αναμφίβολα αυτές τις αντιλήψεις. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι το προσωπικό της Meta ήταν αυτό που αποφάσιζε πώς θα πρέπει να υποβαθμιστεί ή να επισημανθεί το περιεχόμενο που κρίθηκε ψευδές από τους ελεγκτές γεγονότων. Πολλοί ελεγκτές γεγονότων, κατά τη διάρκεια των ετών, πρότειναν στη Meta τρόπους βελτίωσης αυτής της σήμανσης ώστε να είναι λιγότερο παρεμβατική και να αποφεύγεται ακόμα και η εντύπωση της λογοκρισίας, αλλά η Meta δεν υλοποίησε ποτέ αυτές τις προτάσεις. Επιπλέον, η Meta εξαίρεσε τους πολιτικούς και τους υποψήφιους στην πολιτική από τον έλεγχο γεγονότων ως προληπτικό μέτρο, ακόμα και όταν διέδιδαν γνωστές ανακρίβειες. Οι ελεγκτές γεγονότων, από την άλλη πλευρά, υποστήριζαν ότι οι πολιτικοί πρέπει να υπόκεινται στον ίδιο έλεγχο με όλους τους άλλους.

Κατά τη διάρκεια των χρόνων, η Meta παρείχε μόνο περιορισμένες πληροφορίες για τα αποτελέσματα του προγράμματος, παρά το γεγονός ότι οι ελεγκτές γεγονότων και οι ανεξάρτητοι ερευνητές ζητούσαν συνεχώς περισσότερα δεδομένα. Ωστόσο, από ό,τι μπορούσαμε να καταλάβουμε, το πρόγραμμα ήταν αποτελεσματικό. Η έρευνα έδειξε ότι οι σημάνσεις ελέγχου γεγονότων μείωσαν την πίστη και τη διάδοση ψευδών πληροφοριών. Και στην ίδια σας την κατάθεση ενώπιον του Κογκρέσου, καυχηθήκατε για το «ηγετικό στον κλάδο πρόγραμμα ελέγχου γεγονότων» της Meta.

Είπατε ότι σκοπεύετε να ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα Σημειώσεων της Κοινότητας (Community Notes) παρόμοιο με αυτό του X. Δεν πιστεύουμε ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα θα οδηγήσει σε θετική εμπειρία χρήστη, όπως έχει δείξει η περίπτωση του X. Έρευνες αποκαλύπτουν ότι πολλά Σημειώματα Κοινότητας δεν εμφανίζονται ποτέ, καθώς βασίζονται σε ευρεία πολιτική συναίνεση παρά σε πρότυπα και αξιόπιστα τεκμήρια. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει λόγος να μη συνυπάρξουν οι Σημειώσεις Κοινότητας με το πρόγραμμα ελέγχου γεγονότων τρίτων. Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Ένα μοντέλο Σημειώσεων Κοινότητας, που συνεργάζεται με επαγγελματίες ελεγκτές γεγονότων, θα μπορούσε να έχει μεγάλη δυναμική ως νέο μοντέλο για την προώθηση αξιόπιστων πληροφοριών. Η ανάγκη για κάτι τέτοιο είναι επιτακτική: Εάν οι χρήστες πιστεύουν ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτες απάτες και παραπληροφόρηση, δεν θα θέλουν να περνούν χρόνο εκεί ή να συναλλάσσονται σε αυτές.

Αυτό μας φέρνει στο πολιτικό πλαίσιο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ανακοίνωσή σας έγινε μετά την επικύρωση της εκλογής του νεοεκλεγέντος Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και ως μέρος μιας ευρύτερης αντίδρασης της τεχνολογικής βιομηχανίας στη νέα κυβέρνηση. Ο ίδιος ο κ. Τραμπ δήλωσε ότι η ανακοίνωσή σας ήταν «πιθανώς» αντίδραση στις απειλές που έχει εκφράσει εναντίον σας. Ορισμένοι δημοσιογράφοι, που είναι μέλη της κοινότητας των ελεγκτών γεγονότων, έχουν βιώσει παρόμοιες απειλές από κυβερνήσεις στις χώρες όπου εργάζονται, οπότε κατανοούμε πόσο δύσκολο είναι να αντισταθεί κανείς σε τέτοιου είδους πιέσεις.

Το σχέδιο για τον τερματισμό του προγράμματος ελέγχου γεγονότων το 2025 εφαρμόζεται προς το παρόν μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η Meta διαθέτει παρόμοια προγράμματα σε περισσότερες από 100 χώρες, που είναι εξαιρετικά διαφορετικές μεταξύ τους, σε διαφορετικά στάδια δημοκρατίας και ανάπτυξης. Ορισμένες από αυτές τις χώρες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην παραπληροφόρηση που υποκινεί την πολιτική αστάθεια, την παρέμβαση στις εκλογές, τη βία του όχλου, ακόμη και τη γενοκτονία. Εάν η Meta αποφασίσει να σταματήσει το πρόγραμμα παγκοσμίως, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει πραγματική ζημιά σε πολλά μέρη του κόσμου.

Αυτή η συγκυρία αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη για μεγαλύτερη χρηματοδότηση της δημοσιογραφίας που υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Ο έλεγχος των γεγονότων είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση κοινών αντιλήψεων της πραγματικότητας και τη διεξαγωγή συζητήσεων που βασίζονται σε τεκμήρια, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο φιλανθρωπικός τομέας έχει την ευκαιρία να ενισχύσει τις επενδύσεις του στη δημοσιογραφία σε αυτήν την κρίσιμη χρονική στιγμή.

Κυρίως όμως, πιστεύουμε ότι η απόφαση να τερματιστεί το πρόγραμμα ελέγχου γεγονότων από τρίτους της Meta αποτελεί ένα βήμα προς τα πίσω για όσους επιθυμούν ένα διαδίκτυο που δίνει προτεραιότητα στην ακριβή και αξιόπιστη πληροφόρηση. Ελπίζουμε πως με κάποιον τρόπο θα μπορέσουμε να ανακτήσουμε αυτό το χαμένο έδαφος τα επόμενα χρόνια. Παραμένουμε διαθέσιμοι να συνεργαστούμε ξανά με τη Meta ή οποιαδήποτε άλλη τεχνολογική πλατφόρμα ενδιαφέρεται να αξιοποιήσει τον έλεγχο γεγονότων ως εργαλείο για να παρέχει στους ανθρώπους τις πληροφορίες που χρειάζονται, ώστε να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις για την καθημερινή τους ζωή.

Η πρόσβαση στην αλήθεια αποτελεί τη βάση της ελευθερίας του λόγου, δίνοντας τη δυνατότητα στις κοινωνίες να ευθυγραμμίζουν τις επιλογές τους με τις αξίες τους. Ως δημοσιογράφοι, παραμένουμε αταλάντευτα προσηλωμένοι στην υπεράσπιση της ελευθερίας του Τύπου, διασφαλίζοντας ότι η αναζήτηση της αλήθειας παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της δημοκρατίας.

Με εκτίμηση,

15min – Lithuania

AAP FactCheck – Australia

AFP – France

AkhbarMeter Media Observatory – Egypt

Animal Político-El Sabueso – México

Annie Lab – Hong Kong SAR

Aos Fatos – Brazil

Beam Reports – Sudan

BOOM – India

Check Your Fact – United States of America

Chequeado – Argentina